Arnika górska

Arnika górska – ( Arnica montana )

Arnika rośnie w lasach iglastych, na brzegach lasów, polanach. W Polsce spotkać ją można na Suwalszczyźnie, w Puszczy Białowieskiej, na Mazurach, Pomorzu, Podlasiu, Małopolsce oraz w Sudetach i Karpatach Wschodnich. Spotykana jest także w podgórskich rejonach Alp. Roślina ta podlega ochronie gatunkowej i zbiór jej jest zabroniony. Może być uprawiana, jednak uprawa jej jest dość trudna. Inna nazwa tej rośliny to kupalnik.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się głównie koszyczki kwiatowe, a także łodygi i korzenie.

Substancje lecznicze
Kwiaty, łodygi i korzenie zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, fenolokwasy, alkohole trójterpenowe, goryczki, karotenoidy i garbniki.

Zbiór i konserwacja
Zbiór arniki odbywa się w porze kwitnienia. Korzenie i kłącze wykopuje się jesienią. Suszenie kwiatów powinno odbywać się w miejscach ocienionych, przewiewnych. Korzenie można suszyć na słońcu.

Działanie;
przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwzakrzepowe, ściągające, wzmacniające serce i naczynia.

Substancje czynne zawarte w arnice są dobrym lekiem w przypadku obrzęków i krwiaków po urazach i stłuczeniach. Przyspieszają wchłanianie, zmniejszają ból i wzmacniają ściany naczyń. Zapobiegają wykrzepianiu krwi w naczyniach żylnych. Arnika może być polecana w przypadkach oparzeń i odmrożeń I° i II°, a także w innych chorobach skóry, takich jak stany zapalne, owrzodzenia, czyraki. Arnika znosi bóle korzonkowe, bóle kostne, nerwobóle.

Przetwory arniki należy stosować ostrożnie, bowiem stosunkowo łatwo można je przedawkować, co z kolei może objawiać się podrażnieniem skóry aż do zropienia włącznie. Nie wolno stosować arniki na otwarte rany, oparzenia III°.

Doustne przyjmowanie preparatów arniki poprawia pracę przewodu pokarmowego, powodując zwiększone wytwarzanie soku żołądkowego i żółci. Arnika przyspiesza przemianę materii. Znosi stany skurczowe w przewodzie pokarmowym. Poprawia krążenie krwi w mózgu i naczyniach wieńcowych oraz w naczyniach kończyn.

Homeopatia zaleca stosowanie arniki w przypadkach miażdżycy przebiegającej z nadciśnieniem tętniczym, w zapobieganiu zapaleniom żył po porodach i operacjach.

Arnikę również doustnie należy stosować ostrożnie, bowiem w dużych dawkach wywołuje silne przekrwienie błony śluzowej żołądka, wymioty, biegunkę, a także osłabienie pracy serca i zwężenie źrenic oraz bóle głowy. Doustne przyjmowanie preparatów arniki przeciwwskazane jest w ostrych i podostrych stanach zapalnych żołądka i jelit, podczas leczenia

Arcydzięgiel litwor

Arcydzięgiel litwor – ( Archangelica officinalis )

Arcydzięgiel jest rośliną dwuletnią, wywodzi się z Europy Północnej, występuje także na Syberii. W Polsce rośnie dziko w Tatrach i Sudetach. Często jest mylony z popularnym w całym kraju arcydzięglem leśnym. Uprawiany w wielu krajach, m.in. w Rosji, krajach skandynawskich, Belgii, Holandii, Francji, W Niemczech, na Węgrzech i w Polsce. Dla ludów dalekiej północy, Lapończyków, mieszkańców Grenlandii i Islandii przez wiele wieków arcydzięgiel właściwie był jedyną, dającą się uprawiać w tym klimacie rośliną. Gotowano tam świeże baldachy arcydzięgla w mleku reniferów, aż uzyskały konsystencję sera i w takiej postaci spożywano. Od wieków też roślina ta była używana do zaprawiania wódek i likierów. Nazwa rośliny wywodzi się podobno od archanioła Gabriela. Inna nazwa tej rośliny to Ziele Ducha Świętego, arcydzięgiel lekarski, dzięgiel lekarski, litwor.

Surowce lecznicze;
W celach leczniczych używane są korzenie, liście i łodygi, a czasem także i nasiona tej rośliny.

Substancje lecznicze;
Arcydzięgiel zawiera ponad 100 związków chemicznych, które są wykorzystywane w lecznictwie. Najważniejsze z nich: olejek eteryczny, związki kumarynowe i furanokumarynowe, garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy i sole mineralne. Przypuszcza się, że arcydzięgiel zawiera czynnik pobudzający wytwarzanie interferonu przez organizm. Interferon odgrywa kluczową rolę w odporności organizmów przeciw wirusom i nowotworom.

Zbiór i konserwacja;
Dla celów leczniczych wykopuje się korzenie arcydzięgla w jesieni pierwszego roku lub wiosną drugiego roku życia rośliny. Po przekrojeniu korzenia na 3-4 części należy go suszyć w podwyższonej temperaturze, np. na stygnącej płycie kuchennej lub kaloryferze. Liście, łodygi i ogonki liści na wino lub do kandyzowania zbiera się w drugim roku życia rośliny. Nasiona dwuletniej rośliny są używane do destylacji olejku lub na napary.

Działanie;
żołądkowe, rozkurczowe, uspokajające.

Główne właściwości lecznicze arcydzięgla to regulacja pracy przewodu pokarmowego. Pobudza on wytwarzanie soku żołądkowego, a także innych enzymów trawiennych jak pepsyna i pentagastryna. Działa ponadto rozkurczająco na mięśnie przewodu pokarmowego, a zwłaszcza dróg żółciowych. Znosi więc bóle i wzdęcia brzucha. Jest lekiem przy braku łaknienia. Arcydzięgiel zwiększa także wydalanie moczu, czym przyczynia się do wydalania z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Cenione jest działanie uspokajające wyciągów z tej rośliny (podobne do elenium). Olejek arcydzięglowy ma właściwości bakteriobójcze, niszczy także wiele grzybów, czym przyspiesza gojenie się ran, oparzeń i owrzodzeń.

Arcydzięgiel jest doskonałym lekiem w przypadkach czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Właściwości uczulające na działanie promieniowania nadfioletowego mogą być wykorzystane w leczeniu łuszczycy i bielactwa. Jednocześnie trzeba pamiętać, że ludzie spożywający przetwory arcydzięgla przy opalaniu mogą łatwo ulec poparzeniu. Olejek arcydzięglowy może być stosowany w leczeniu bólów korzonkowych, stawowych, mięśniobólów i nerwobólów.

Aloes uzbrojony

Aloes uzbrojony – ( Aloe ferox )

Jest wiele odmian tej rośliny, ale żadna z nich nie występuje w stanie naturalnym w naszym kraju. Ojczyzną aloesu jest Afryka Południowa, Madagaskar, ale jest uprawiany także w Ameryce Południowej, na Antylach, na Półwyspie Arabskim i w Indiach. W Polsce jest hodowany jako roślina szklarniowa lub doniczkowa  – aloes drzewiasty. Ta wiecznie zielona roślina ma na brzegach mięsistych liści drobne kolce. Bardzo rzadko zakwita w czasie uprawy w doniczce. Kwiaty ma czerwonopomarańczowe, osadzone na kłosowatym pędzie. Od czasów starożytnych przypisywano aloesowi właściwości równe niemal korzeniom żeń-szenia. Przypuszcza się, że aloes ma właściwości przeciwnowotworowe, których wprawdzie dotychczas badania nie potwierdziły, ale wykryto wiele substancji o właściwościach leczniczych.

Surowce lecznicze;
W leczeniu wykorzystywane są liście aloesu, który możemy wyhodować sami lub alona – zestalony sok uzyskiwany z liści aloesu przysyłany z miejsc uprawy do Europy. Sok ten jest surowcem do produkcji wielu leków.

Substancje lecznicze;
Liście aloesu zawierają antrazwiązki, z których głównym jest aloina, mikroelementy a przede wszystkim żelazo, mangan, cynk, miedź, bor, molibden oraz magnez. Ponadto substancje śluzowe, żywice, substancje gorzkie oraz tzw. biogenne stymulatory, które są prawdopodobnie związkami metali z witaminami i kwasami organicznymi.

Działanie;
przeczyszczające, żółciopędne, wzmacniające, poprawiające przemianę materii i dermatologiczne.

Antrazwiązki zawarte w aloesie sprawiają, że wyciągi z tej rośliny są bardzo skutecznymi, łagodnymi preparatami przeczyszczającymi, działającymi po 12-14 godzinach od spożycia. Czynne związki zawarte w aloesie pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i żółci, ułatwiają trawienie. Aloes ma działanie bakteriobójcze, zapobiega więc nadmiernej fermentacji w jelitach. Jest polecany dla ludzi cierpiących na zaburzenia pracy przewodu pokarmowego. Korzystnie wpływa na skórę, może być polecany w oparzeniach skóry po naświetlaniach rentgenowskich.

Homeopatia zaleca aloes jako lek w chorobach alergicznych. Okłady z aloesu polecane są na trudno gojące się rany. W chorobach oczu takich, jak stany zapalne i zwyrodnienia rogówki i siatkówki oraz zanik nerwów wzrokowych także pomocnym może być aloes. W stomatologii aloes stosujemy w leczeniu chorób przyzębia i zapaleniach śluzówek jamy ustnej. Aloes może być korzystny w leczeniu zapaleń zatok obocznych nosa, a także w nerwobólach, odmrożeniach i owrzodzeniach.

Prace W. Piłatowa nad biogennymi stymulatorami zawartymi w aloesie wykazały, że są one dobrze rozpuszczalne w wodzie i nie ulegają zniszczeniu przez sok żołądkowy, ponadto dobrze są wchłaniane w przewodzie pokarmowym.