Kategoria: Zioła, rośliny lecznicze – K

Krwawnik pospolity – ( Achillea millefolium )

Roślina popularna w całym kraju, występuje na łąkach, miedzach pól, nieużytkach. Krwawnik w stanie naturalnym występuje w całej Europie, w Azji, Ameryce i Australii. Już starożytni Grecy i Etruskowie znali właściwości przeciwkrwotoczne tej rośliny.

Łacińska nazwa Achillea wiąże to ziele z mitycznym bohaterem Iliady.
Inne nazwy: stolist, renisz.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane jest ziele i kwiaty krwawnika.

Substancje lecznicze
Głównym składnikiem leczniczym jest olejek eteryczny, którego podstawą jest azulen – alkohol seskwiterpenowy o identycznym składzie chemicznym jak azulen zawarty w rumianku. Ponadto w zielu krwawnika występują terpeny, garbniki, substancja gorzka, flawonoidy, aminy, furanokumaryny, sole mineralne, z których najwięcej jest związków magnezu.

Zbiór i konserwacja
Krwawnik należy zbierać w okresie kwitnienia, tj. od lipca do września. Kwiaty zbieramy ścinając całe baldachy, a ziele ścinając Pędy w połowie wysokości. Suszymy w miejscach ocienionych, przewiewnych lub w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Przechowywać chroniąc przed światłem.

Działanie;
ziele – przeciwkrwotoczne, żołądkowe, rozkurczowe, przeciwzapalne
kwiaty – przeciwzapalne, przeciwskurczowe, bakteriostatyczne

Krwawnik, jak nazwa wskazuje, działa hamująco na wszelkie krwawienia. Zatrzymuje niewielkie krwawienia w przewodzie pokarmowym, czy to w przebiegu choroby wrzodowej, czy w krwawieniach z żylaków odbytu. Może także hamować krwawienia z dróg oddechowych i pluć.

Substancje gorzkie zawarte w krwawniku zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, przez co poprawiają trawienie i zwiększają łaknienie. Krwawnik znosi skurcze mięśni gładkich jelit, dróg żółciowych i moczowych. Może być korzystny w leczeniu zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, takich jak wzdęcia, odbijania, przewlekłe zaparcia i stany skurczowe jelit.

Właściwości przeciwzapalne i bakteriostatyczne związków czynnych zawartych w kwiatach krwawnika są podobne do właściwości rumianku. Krwawnik znosi stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenia zatok obocznych nosa i zapalenia narządu rodnego. Jest polecany w upławach i uporczywym świądzie sromu. Może być stosowany zewnętrznie w otarciach naskórka, drobnych skaleczeniach, pękaniu skóry, oparzeniach, trądziku, wyprysku, a także odmrozinach.

Kwiaty krwawnika działają silniej niż ziele.

Konwalia majowa – ( Convallaria majalis )

Występuje w stanie naturalnym w całym kraju i w całej Europie, w strefie umiarkowanej Azji, w Chinach i Japonii, a także w Ameryce Północnej. Rośnie w wilgotnych lasach mieszanych. Dawne wierzenia ludowe traktowały konwalię jako znak pomyślności, symbol szczęścia i młodości. W Średniowieczu konwalia symbolizowała wiedzę i sztukę lekarską. Od wieków była też wykorzystywana \v celach leczniczych. W związku z dużym zapotrzebowaniem na tę roślinę powiodły się próby jej uprawy na polach. W Polsce konwalia jest pod częściową ochroną.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się kwiatostan z liśćmi, bądź same liście.

Substancje lecznicze
Dotychczas wyizolowano z konwalii 21 glikozydów kardenolidowych, z których głównym jest konwalotoksyna. Ponadto konwalia zawiera flawonoidy, saponiny, kwasy organiczne i sole mineralne.

Zbiór i konserwacja
W związku z ochroną zbiór konwalii ze stanowisk naturalnych wymaga uzgodnienia z władzami ochrony przyrody.

Liście zbiera się przed kwitnięciem i suszy w miejscach ocienionych lub w suszarniach w temp. 80 -110°C. Zbiór konwalii powinien odbywać się w dni suche. Trzeba to robić delikatnie, aby nie zgnieść roślin. Transportować tylko rano lub nocą, a nigdy w dzień przy słonecznej pogodzie, gdyż promienie słoneczne rozkładają związki czynne zawarte w konwalii.

Kwiatostany wraz z 2 otaczającymi liśćmi suszyć można w miejscu przewiewnym, w temperaturze pokojowej lub w suszarniach w temp. 90 -110°C. Przechowywać należy chroniąc od światła.

Działanie;
nasercowe, moczopędne.

Konwalia jest cennym lekiem nasercowym. Ma tonizujący, zwiększający siłę skurczu, wpływ na serce. Ponadto działa uspokajająco i słabo moczopędnie. Może być stosowana wtedy, gdy serce wykazuje nadwrażliwość na preparaty naparstnicy czy cebuli morskiej. Jest korzystna w przypadkach ostrej niewydolności serca, w zaburzeniach rytmu i prawokomorowej niewydolności krążenia, w wadach serca, a szczególnie w zwężeniu zastawki dwudzielnej. Wskazaniem do stosowania tego ziela jest tzw. serce płucne, czyli uszkodzenie lub przeciążenie serca z powodu chorób płuc, np. rozedmy. Konwalia jest dobrze tolerowana przez ludzi w wieku podeszłym. Wskazaniem do jej stosowania są napady szybkiego bicia, kołatania serca, skłonność do obrzęków i nadciśnienie tętnicze, przy którym wykorzystywany jest głównie jej efekt moczopędny.

Kminek zwyczajny – ( Carum carvi )

Kminek jest dwuletnią lub wieloletnią rośliną. W pierwszym roku tworzy rozetę przy ziemi, w drugim wyrastają pędy kwiatowe, ale zdarza się. że kwitnie także w trzecim roku. Kminek występuje w stanie naturalnym w Środkowej Europie, u Azji, Afryce Północnej, Australii. W Polsce jest także uprawiany, główne plantacje znajdują się na Żuławach i na północy kraju.
Inne nazwy: karolek pospolity, kinin, karulek pospolity, karba.

Surowce lecznicze
Dla celów leczniczych używane są dojrzale owoce (nasiona) kminku.

Substancje lecznicze
Owoce kminku zawierają dość duże ilości olejku eterycznego. W odmianach uprawianych może osiągać do 8% ciężaru nasion. Ponadto w owocach kminku znajdują się flawonoidy, związki cukrowe, białkowe, olej tłusty, garbniki i sole mineralne

Zbiór i konserwacja
Owoce kminku zbierać należy tylko dojrzale, w dni pogodne, zwykle w końcu czerwca i na początku lipca. Wysuszone owoce należy przechowywać w płóciennych lub papierowych workach.

Działanie;
wiatropędne, rozkurczowe, mlekopędne.

Związki zawarte w owocach kminku usprawniają pracę przewodu pokarmowego, znoszą stany skurczowe mięśniówki jelit, przywracają prawidłową czynność skurczową jelit. Zwiększają wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają nadmiernej fermentacji w jelitach, znoszą wzdęcia brzucha, poprawiają trawienie i przyswajanie pokarmów. Kminek jest dobrze tolerowany nawet przez dzieci i osoby w wieku podeszłym, cierpiące na wzdęcia, brak łaknienia, zaparcia, a także na nadmierną fermentację w jelitach.

Dla matek karmiących jest on cennym środkiem zwiększającym ilość wytwarzanego mleka.

Kminek jest dobrym lekiem dla ludzi cierpiących na dolegliwości wątrobowe, bowiem zwiększa ilość wydzielanej żółci i ułatwia jej przepływ do dwunastnicy, a także jest korzystny dla osób cierpiących z powodu zaburzeń pracy trzustki. Kminek zwiększa także ilość wydalanego moczu.

Kasztanowiec zwyczajny – ( Aesculus hippocastanum )

Drzewo to rośnie w stanie naturalnym na Bałkanach oraz w Iranie. Do Europy Środkowej i Zachodniej dotarło jako drzewo parkowe, mylnie nazywane kasztanem.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się nasiona, kwiaty oraz korę, czasem także liście.

Substancje lecznicze
Nasiona kasztanowca zawierają escynę – mieszaninę saponin, flawonoidy, pochodne kumaryny, z których najważniejszymi są eskulina i eskuletyna.

Kwiaty zawierają escynę, flawonoidy, cukry, kwasy polifenolowe i garbniki.

W korze – występują głównie związki kumarynowe (eskulina i fraksyna), flawonoidy, garbniki i terpeny.

Zbiór i konserwacja
Korę zbiera się wiosny i suszy w suszarniach w temp. do 4O°C. Kwiaty (tylko białe) zrywać należy na początku kwitnienia w czasie suchej pogody. Suszyć w miejscach ocienionych, rozkładając cienką warstwą.

Nasiona (kasztany) zbieramy jesienią i suszymy w suszarniach w temperaturze do 60°C.

Działanie;
wzmacniające naczynia, przeciwzapalne, przeciw-obrzękowe, zatrzymujące krwawienia.

Związki czynne zawarte w nasionach i kwiatach kasztanowca mają wpływ na naczynia, podobnie jak witamina P, wzmacniają je, poprawiają elastyczność ścian, zapobiegają pękaniu przy niewielkich urazach, zmniejszają przepuszczalność naczyń i zmniejszają obrzęki. Działają przeciwzapalnie, szczególnie w przypadkach stanów zapalnych w żyłach i stanów zapalnych żylaków odbytu. Zapobiegają tworzeniu się zakrzepów wewnątrznaczyniowych, co jest szczególnie ważne w przypadkach nadkrzepliwości krwi oraz po dużych operacjach.

Także w przewodzie pokarmowym wyciągi z kasztanowca działają przeciwzapalnie i regulują rozwój flory bakteryjnej.

Kasztanowiec może być polecany w nieżytach żołądka, w biegunkach, przy braku łaknienia, w stanach skurczowych jelit. Wyciągi z kasztanowca mogą być polecane chorym z cukrzycowymi uszkodzeniami naczyń.

Wyciągi z nasion i kwiatów kasztanowca likwidują obrzęki powstałe na skutek stłuczeń, zwichnięć lub stanów zapalnych. Mogą być również stosowane w oparzeniach i odmrozinach, zapaleniach żył i owrzodzeniach na tle żylaków oraz zapaleniach ścięgien.

Homeopatia zaleca preparaty kasztanowca w zapaleniach gardła, przewlekłym nieżycie nosa oraz żylakach odbytu, którym towarzyszy uczucie „małego obcego ciała w odbycie” (A. Ożarowski „Ziołolecznictwo”). Również w razie bólu w okolicy lędźwiowej, który nasila się przy pochylaniu i chodzeniu, a także w obrzękach nóg występujących po długim marszu.

Medycyna ludowa polecała noszenie przy sobie lub wkładanie do łóżek nasion kasztanowca ludziom cierpiącym na choroby stawów pochodzenia reumatycznego oraz ludziom z innymi bólami stawów i kości.

Przeciwwskazaniem do stosowania kasztanowca jest ostra niewydolność nerek i ciąża.

Kalina koralowa – ( Viburnum opulus )

Kalina jest krzewem występującym na całym obszarze kraju, osiągającym nawet 5 m wysokości. Jest popularna w Ameryce Północnej i w Europie, na Kaukazie i w Zachodniej Syberii. Może być uprawiana jako roślina ozdobna. Rośnie w miejscach wilgotnych, wzdłuż rzek, na łąkach i na glebach próchniczych. Liście ma duże, trójklapowe, jasnozielone z drobnymi przylistkami. Korę jasnoszarą. Kwiaty pięciopłatkowe dwóch typów, brzeżne – białe i środkowe różowobiałe. Owoce jednopestkowe koralowoczerwone, wewnątrz znajduje się płaskie ziarno. Owoce najpierw są zielone, potem koralowoczerwone, a dojrzałe szkarłatnoczerwone.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są owoce i kora.

Substancje lecznicze
Owoce zawierają dużo pektyn, cukry, kwasy organiczne, garbniki, karoten, dużo witaminy C i P oraz substancję gorzką i pochodne kumaryny.

Kora zawiera kwasy organiczne, garbniki, żywice, substancje gorzkie i związki kumarynowe.

Zbiór i konserwacja
Korę zbiera się wczesną wiosną w marcu i kwietniu zdejmując ją z 2-3-letnich gałązek o średnicy do 2 cm. Suszyć można w miejscach słonecznych lub w suszarniach w temp. do 4O°C, rozkładając cienką warstwą.

Owoce zbieramy po dojrzeniu, jesienią, we wrześniu i październiku. Suszymy w miejscach przewiewnych i ocienionych lub w suszarniach w temperaturze 60°C.

Działanie;
rozkurczowe, uspokajające.

Główne działanie wyciągów z owoców kaliny koralowej polega na zmniejszeniu napięcia mięśni gładkich, szczególnie macicy i jelit, stąd jej korzystne działanie w skurczach macicy i bolesnym miesiączkowaniu oraz w przypadkach dolegliwości związanych z okresem przekwitania.

Owoce kaliny mają właściwości przeciwkrwotoczne i łagodnie ściągające, co może być wykorzystane w przypadkach skłonności do poronień, w poronieniu zagrażającym, a także w przedwczesnych porodach oraz w zapaleniach żołądka i jelit.

Kalina może być używana w przypadkach bólów łydek u kobiet w ciąży, w przypadkach ostrych bólów pleców i lędźwi, które promieniują do dołu i umiejscawiają się na przedniej stronie ud oraz w neuralgiach.

Homeopatia poleca wyciągi ż kory kaliny stosować w zaburzeniach miesiączkowania połączonych z bólem, który rozpoczyna się w plecach, przechodzi w lędźwie i umiejscawia się w macicy. Ból taki uniemożliwia siedzenie i leżenie.

Medycyna ludowa poleca sok lub odwar z owoców kaliny z miodem w przeziębieniach, biegunkach, a także w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, żylakach odbytu, a zewnętrznie na okłady w przypadkach chorób skóry, takich jak trądzik i owrzodzenia. Owoce z cukrem jako lek w nadciśnieniu tętniczym. Odwar z kwiatów jako lek poprawiający trawienie, znoszący kolki i skurcze jelit oraz skuteczny w biegunkach.

Kora kaliny ma działanie przeciwskurczowe, przede wszystkim na mięsień macicy. Jest polecana w bolesnym miesiączkowaniu, krwawieniach okresu przekwitania i zagrażającym poronieniu.