Bez czarny – ( Sambucus nigra )
Krzew pospolity w całym kraju, rośnie często na skrajach lasów, łąk i w ogrodach. Kwitnie w czerwcu i lipcu, kwiaty ma drobne, kremowobiałe, zebrane w kwiatostany o wyglądzie parasoli. Owoce fioletowoczarne dojrzewają w sierpniu i we wrześniu.
Inne nazwy: bez lekarski, bez apteczny, bez biały, holunder, hyczko, hyćka, bzowina, bzina.
Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są kwiaty i owoce bzu czarnego, a czasem także kora i korzeń.
Substancje lecznicze
Kwiaty czarnego bzu zawierają flawonoidy, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, aminy, olejek eteryczny, garbniki, sole mineralne i nie wyodrębniony dotąd związek o działaniu napotnym.
Owoce – są bogate w antocyjany, garbniki, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne. Zawierają witaminę C i witaminy z grupy B, pektyny oraz ślady olejku eterycznego.
Zbiór i konserwacja
Kwiaty zbieramy w pełnym rozkwicie w czerwcu i lipcu, ścinając kwiatostany i rozwieszając je na sznurkach lub w suszarniach. Wysuszone kwiaty oddziela się od szypułek (powinny mieć barwę żółtobiałą) i przechowuje w pojemnikach szczelnie zamkniętych.
Owoce zbierać należy w sierpniu i wrześniu, ścinać całe baldachy. Suszyć początkowo w temperaturze 30°C, potem 60°C. Po wysuszeniu obrywa się owoce z szypułek. Przechowywać podobnie jak kwiaty.
Korę zdejmuje się z 2-3 letnich pędów jesienią, a następnie suszy w miejscach przewiewnych, ocienionych, lub suszarniach.
Działanie;
kwiaty – moczopędne, napotne, wzmacniające naczynia; owoce – napotne, przeciwbólowe, rozwalniające.
Substancje czynne, zawarte w kwiatach bzu, zwiększają ilość wydalanego moczu, a z nim produktów przemiany materii. Powodują obfite pocenie się, co może być przydatne w leczeniu przeziębień i chorób przebiegających gorączkowo. Wyciągi z kwiatów czarnego bzu uszczelniają naczynia włosowate, zapobiegają ich nadmiernej łamliwości. Wyciągi z kwiatów czarnego bzu mogą być używane zewnętrznie do płukania gardła i jamy ustnej w przypadkach zapaleń i angin. Mogą być stosowane do przemywania spojówek w przypadkach zapaleń, oraz do kąpieli zdrowotnych i kosmetycznych.
Owoce, podobnie jak kwiaty, zwiększają ilość wydalanego moczu, mają działanie napotne. Są uważane za lek odtruwający, powodują bowiem łatwiejsze usuwanie toksyn oraz produktów ich przemiany z organizmu. Łagodne działanie przeczyszczające pozwala polecać te owoce ludziom w podeszłym wieku cierpiącym na zaparcia. Cenne jest działanie przeciwbólowe związków zawartych w owocach czarnego bzu, może z powodzeniem być wykorzystane w leczeniu rwy kulszowej, nerwobólu nerwu trójdzielnego, bólów zębów i migreny.
Owoce bzu mogą służyć do wyrobu konfitur i soków. Natomiast nie mogą być wykorzystywane do wyrobu win i wódek, ponieważ w procesach fermentacji powstają toksyczne frakcje alkoholi, które mogą spowodować wymioty i omdlenia.
Kora ma głównie działanie moczopędne. Od wieków była używana jako lek odchudzający.