Czosnek pospolity

Czosnek pospolity – ( Allium sativum )

Czosnek jest znany i uprawiany od tysięcy lat. W Starożytności uważano, że podnosi ducha i zwiększa męstwo w boju. Słowianie twierdzili, że chroni przed ukąszeniem żmii. W Chinach czosnek z cukrem i olejem był stosowany do usuwania zmęczenia po bardzo ciężkiej pracy. W Egipcie podawano go budowniczym piramid. W Afryce rybacy smarując swe ciała czosnkiem zabezpieczali się przed krokodylami. Od dawna też używano czosnku w celach leczniczych. W XVI wieku uważano, że może on ochronić przed zachorowaniem na dżumę i gruźlicę, a także przed zatruciami.
Inna nazwa: czosnek właściwy.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystuje się świeże cebulki czosnku.

Substancje lecznicze
Czosnek zawiera olejek eteryczny, w skład którego wchodzą organiczne związki siarki, takie jak alliina i skordynina A i B. Rozpadowi enzymatycznemu alliiny do allicyny, jakie następuje po przekrojeniu lub rozgnieceniu czosnku, zawdzięcza on swój intensywny i charakterystyczny zapach. Ponadto czosnek zawiera flawonoidy, flawony i witaminy z grupy B, a najwięcej witaminy B1, związki śluzowe, cukry, pektyny i sole mineralne, a wśród nich związki selenu, wapnia, fosforu, żelaza i magnezu oraz niewielkie ilości uranu. Liście czosnku zawierają prowitaminę A, witaminy B1, PP i C.

Zbiór i konserwacja
Główki czosnku zbiera się w końcu września i w październiku, kiedy już obumierają liście.

Działanie;
dezynfekujące, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, żołądkowe, poprawiające przemianę materii.

Związki czynne zawarte w czosnku mają silne działanie bakteriobójcze i to w bardzo niewielkich stężeniach, niszczą grzyby i pierwotniaki. Czosnek spożywany doustnie niszczy drobnoustroje przewodu pokarmowego, a jeszcze silniej układu oddechowego. Może być używany do leczenia przewlekłych biegunek bakteryjnych a także zapaleń gardła, krtani i oskrzeli.

Czosnek obniża ciśnienie tętnicze krwi i zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń, działa przeciw miażdżycowe, zapobiega bowiem odkładaniu się w ścianach naczyń złogów cholesterolu. Poprawia przemianę tłuszczów w organizmie.

Na żołądek i wątrobę czosnek działa pobudzająco, zwiększa ilość wytwarzanego soku żołądkowego i żółci, co poprawia trawienie. Znosząc skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego i dróg żółciowych, ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy, znosi kolki i bóle brzucha. Może być wykorzystany w leczeniu przewlekłych nieżytów żołądka z niedokwaśnością soku żołądkowego oraz w stanach upośledzonego wytwarzania żółci.

Czosnek niszczy pasożyty przewodu pokarmowego, a stosowany do lewatyw może być używany do walki z owsikami u dzieci, dezynfekuje także drogi moczowe i niszczy bakterie oporne na antybiotyki.

Związki czynne czosnku znoszą bóle głowy i ułatwiają zasypianie.

Stosowany zewnętrznie może być pomocny w leczeniu trudno gojących się ran, ropni, czyraków.

Dla złagodzenia przykrego zapachu czosnku można polecać jednoczesne spożywanie z nim i łyżeczki mielonego kminku, czarnuszki lub natki pietruszki.

Cykoria podróżnik

Cykoria podróżnik – ( Cichorium intybus )

Popularna roślina występująca w całym kraju, na nieużytkach, glebach piaszczystych i kamienistych. Może być uprawiana. Wyhodowano odmiany o bardzo rozwiniętym systemie korzeniowym, które są używane jako namiastki kawy i odmiany liściowe na sałatki.
Inne nazwy: podróżnik pospolity, podróżnik błękitny, podróżnik polny, cykoria zwyczajna, cykoria dzika.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych mogą być wykorzystane korzenie i ziele.

Substancje lecznicze
W soku mlecznym jaki wypływa po przekrojeniu korzenia znajduje się wiele cennych związków, najważniejsze to substancje gorzkie, fitosterole, kwasy polifenolowe, goryczka intybina, niewielkie ilości olejku eterycznego, śluz, sole mineralne oraz dość dużo substancji zapasowej inuliny. Ziele cykorii zawiera witaminy z grupy B i witamina C.

Zbiór i konserwacja
Ziele na lekarstwo zbiera się na początku kwitnienia w lipcu.

Korzenie zaś wykopuje się w końcu października. Po opłukaniu i rozdrobnieniu suszymy szybko w temperaturze do 4O°C. Zbyt wolne suszenie może spowodować sczernienie korzeni i utratę ich własności.
o podobnym działaniu. Cykoria dostarcza do organizmu ludzkiego wiele mikroelementów. Ziele cykorii może być używane zewnętrznie w przypadkach chorób skóry, takich jak wysypka i wyprysk.

Działanie;
żółciopędne, żołądkowe, moczopędne.

Związki zawarte w cykorii wpływają przede wszystkim na pobudzenie wątroby do produkcji żółci i żołądka do produkcji soku żołądkowego, co poprawia trawienie i przyswajanie pokarmów. Cykoria może być więc polecana w przypadkach zmniejszonej produkcji żółci przez wątrobę, w bezsoczności soku żołądkowego, w nieżytach żołądka i jelit.

Od wieków medycyna ludowa zalecała cykorię jako lek poprawiający przemianę materii, wzmagający łaknienie i ułatwiający trawienie. Substancje, które odkryto w cykorii, udowadniają, że poglądy te były słuszne.

Cykoria posiada również działanie moczopędne, lecz nie jest ono zbyt silne i dla wzmocnienia efektu trzeba ją łączyć z innymi ziołami.

Chaber bławatek

Chaber bławatek – ( Centaurea cyanus )

Roślina pospolita, rośnie w całym kraju, często na glebach ubogich, na nieużytkach, ugorach i miedzach. Występuje jako chwast w uprawach zbóż i okopowych. Kwitnie od maja do września. Inne nazwy: bławat, modrak, bławatek, wasilek, chaber zbożowy, wołoszek.

Surowce lecznicze
Dla celów leczniczych zbiera się kwiaty języczkowe (niezupełnie rozwinięte, mające wygląd pędzelków).

Substancje lecznicze
Kwiaty chabru zawierają antocyjany, z których najważniejszymi są cyjanina i pelargina, kwasy organiczne, niewielkie ilości garbników i sole mineralne, a przede wszystkim duże ilości manganu.

Zbiór i konserwacja
Kwiaty zbieramy jeszcze niezupełnie rozwinięte, mające wygląd pędzelków, tzw. kwiaty języczkowe. Należy wyskubywać z koszyczków niebieskie płatki i suszyć w miejscach przewiewnych, ocienionych, w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Po wysuszeniu prawidłowo zebrane płatki nie tracą barwy. Jeżeli wśród ususzonych płatków dużą część stanowią jasne i wypłowiałe, oznacza to, że zebrano je nazbyt rozwinięte. Suszone kwiaty chabru należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pudełkach.

Działanie;
moczopędne, przeciwzapalne.

Związki czynne zawarte w kwiatach chabru mają łagodne działanie moczopędne, mogą być stosowane w chorobach z upośledzoną czynnością wytwarzania moczu przez nerki, w zespole nerczycowym, w niewydolności krążenia, w zapaleniach kłębków nerkowych i zapaleniach miedniczek nerkowych. Zapobiegają tworzeniu się złogów w drogach moczowych.

Wyciągi z chabru są skuteczne w stanach zapalnych oczu, a mianowicie w zapaleniach spojówek, zapaleniach brzegów powiek, w nadwrażliwości na promienie słoneczne, a także w przypadkach nadwrażliwości na promieniowanie z ekranów telewizorów. Wyciągi z chabru mogą być używane do płukań i kompresów w zapaleniach błon śluzowych.

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna – (Allium cepa )

Ojczyzną cebuli jest Azja Środkowa. Znana była już w starożytnej Persji i Grecji. Na całym świecie uprawianych jest kilkaset odmian tej rośliny. Inna nazwa: cebula ogrodowa, dymka, skulibaba.

Surowce lecznicze
W leczeniu wykorzystuje się cale świeże cebule, liście oraz sok.

Substancje lecznicze
Cebula zawiera witaminy, głównie C, ponadto prowitaminę A i witaminy B1, witamina B2, witamina PP, olejek eteryczny, organiczne związki siarki, saponiny, flawonoidy, sole wapnia, fosforu, magnezu, żelaza, cynku i selenu.

Zbiór i konserwacja
Cebulę dla celów leczniczych zbierać można przez cały okres wegetacji.

Działanie;
dezynfekujące, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, moczopędne, poprawiające przemianę materii, wykrztuśne.

Cebula od wieków była używana jako lek na szkorbut, czyli ostro wyrażoną awitaminozę C. Zabierali ją w dalekie rejsy żeglarze i na dalekie wyprawy polarnicy. Choć cebula nie należy do najbogatszych pod względem zawartości witaminy C roślin, to jednak jej dostępność, łatwość uprawy i przechowywania sprawiły, że przez wieki była jednym z głównych źródeł tej witaminy.

Związki zawarte w cebuli mają właściwości bakteriobójcze, niszczą także bakterie oporne na działanie antybiotyków. Zapach i właściwości bakteriobójcze cebuli wynikają m.in. z zawartości organicznych związków siarki, które są aktywne nawet w bardzo małych stężeniach.

Cebula, poza niedoborami witaminy C, może uzupełniać w organizmie człowieka niedobory witamin A, B1, B2, PP, a także wielu mikroelementów, przede wszystkim cynku, ważnego czynnika w odporności przeciwwirusowej, selenu – czynnika przeciwmiażdżycowego, fosforu – budulca kości, żelaza – składnika hemoglobiny, czerwonego barwnika krwi i podstawowego przenośnika tlenu, oraz wapnia.

Związki czynne zawarte w cebuli zwiększają ilość wydalanego moczu, obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Obecność saponin uzasadnia stosowanie cebuli jako leku skutecznego w leczeniu suchego kaszlu. Saponiny zwiększają bowiem ilość wytwarzanej plwociny i rozrzedzają ją, co powoduje, że oskrzela mogą oczyszczać się znacznie łatwiej i skuteczniej.

Sok z cebuli może być używany jako lek w zapaleniach żył, żylakach odbytu, a także jako lek przeciwpasożytniczy. Wdychanie tego soku przynosi ulgę w katarach.

Cebula stosowana zewnętrznie może być lekiem na rany, czyraki, oparzenia i odmrożenia, a także w walce z piegami i trądzikiem. Może być przykładana na bolące miejsca w przypadkach bólów kostnych, stawowych i nerwobólów.

Przeciwwskazaniem do stosowania cebuli są ciężkie choroby nerek i wątroby, ostre choroby przewodu pokarmowego, nasilona niewydolność serca.

Cebula i jej sok mogą być używane do zwalczania szkodników roślin.