Kategoria: Zioła, rośliny lecznicze – N

Nostrzyk żółty – ( Melilotus officinalis )

Roślina dwuletnia, występuje w stanie naturalnym w miejscach nasłonecznionych na nieużytkach, miedzach, nasypach. Kwitnie od lipca do października. Kwiaty ma drobne, zebrane w grona, żółte. Roślina ta może osiągać i m wysokości. Nostrzyk jest uprawiany w Europie, Azji Mniejszej, Indiach, a także w Zachodniej Syberii. W Polsce występuje także nostrzyk wyniosły (Melilotus altissimus), który dostarcza surowców o podobnych własnościach jak nostrzyk żółty.
Inne nazwy: nostrzyk lekarski, nostrzyk zwyczajny, tatarska trawa, nozderek.

Surowce lecznicze
Surowcem leczniczym jest ziele nostrzyka.

Substancje lecznicze
Ziele nostrzyka zawiera związki kumarynowe, alantoinę, flawonoidy, witaminy C i witamina E, garbniki oraz sole mineralne.

Zbiór i konserwacja
Nostrzyk zbiera się w okresie kwitnienia, ścinając wierzchołki w miejscu rozgałęzień. Suszyć go należy w miejscach ocienionych i przechowywać w suchym pomieszczeniu. Ususzony nostrzyk ma zapach siana (kumarynowy).

Działanie;
wzmacniające naczynia żylne i limfatyczne, gojące rany.

Pochodne kumaryny zmniejszają krzepliwość krwi, co jest szczególnie ważne w chorobach i stanach prowadzących do nadkrzepliwości. Poprawiają przepływ krwi w naczyniach krwionośnych i limfy w naczyniach limfatycznych, zapobiegają wykrzepianiu wewnątrznaczyniowemu, usprawniają przepływ krwi w mózgu. Jednocześnie flawonoidy uszczelniają naczynia krwionośne, przywracają ich prawidłowe napięcie i ruchy. Związki zawarte w zielu nostrzyka mają także właściwości przeciwzapalne i mogą być z powodzeniem stosowane w zakrzepowym zapaleniu żył i żylakach, w zapaleniu naczyń chłonnych, w owrzodzeniach na tle zapaleń żył, przy hemoroidach. Nostrzyk może być cennym lekiem na czyraki, zapalenia skóry oraz wybroczyny po urazach.

Ziele nostrzyka można stosować przy zapaleniach brzegów powiek i spojówek. Ponadto nostrzyk ma właściwości uspokajające i przeciwbólowe, może by pomocny w stanach wyczerpania nerwowego, w nerwobólach, a nawet w kolce wątrobowej i nerkowej. Ziele to poprawia tak. trawienie. Może być korzystne w leczeniu popromiennych zmian składu krwi (leukopenia).

Nawrot lekarski – ( Lithospermum officinale )

Nawrot należy do rodziny szorstkolistnych. W Polsce występują dwa gatunki nawrotu: nawrot lekarski i nawrot polny (Lithospermum arvense. Nawrot lekarski może osiągać ponad i m wysokości. Kwitnie zielonkawoniebieskimi kwiatami. Zwykle rośnie na suchych wzgórzach. Nawrot polny jest pospolitym chwastem polnym, osiąga 0,5 m wysokości i kwitnie białymi kwiatami.
Przez Indian amerykańskich roślina ta była używana jako skuteczny lek antykoncepcyjny oraz lek przeciw nadmiernym Krwawieniom macicznym.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych mogą być wykorzystane kłącza, nasiona, łodygi i liście.

Substancje lecznicze
Nawrot lekarski zawiera kwas litospermowy – kwas polifenolowy, który po utlenieniu tworzy aktywny polimer o właściwościach antykoncepcyjnych.

Zbiór i konserwacja
Liście, kłącza i nasiona można zbierać we wrześniu. Można suszyć w miejscach ocienionych, przewiewnych lub sporządzać z nich wyciągi alkoholowe.

Działanie;
antykoncepcyjne, hamujące krwawienia maciczne, przeciwcukrzycowe.

W Polsce badania nad działaniem nawrotu lekarskiego przeprowadził S. Stanosz w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie (1980 r.). Badania prowadzone na zwierzętach doświadczalnych miały na celu porównanie skuteczności nawrotu z popularnie stosowanym lekiem antykoncepcyjnym – gestranolem. W początkowym okresie stwierdzano zwiększone wydalanie moczu. Działanie antykoncepcyjne polegało na zahamowaniu cyklów płciowych. Po przerwaniu podawania nie obserwowano szkodliwego wpływu nawrotu na rozrodczość, przebieg ciąży i porodu.

Substancje czynne zawarte w nawrocie unieczynniają także inne hormony, m.in. hormony kory nadnerczy, a przede wszystkim adrenalinę. Ponadto mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu nadczynności tarczycy z wytrzeszczem oczu i niektórych postaci nadciśnienia tętniczego.

Nagietek lekarski – ( Calendula officinalis )

Nagietek jest rośliną roczną, w stanie dzikim występuje nad Morzem Śródziemnym i w Iranie. Jest uprawiany w całej Europie i w Ameryce Północnej. Roślina ta jest wykorzystywana w celach leczniczych i w przemyśle spożywczym. Kwiat nagietka może służyć jako barometr, pozwala bowiem przewidywać pogodę. Jeśli rano przed godziną 9.00 płatki nagietka są rozchylone i ułożone równolegle do ziemi, oznacza, to, że w tym dniu nie będzie deszczu.
Inne nazwy: nogietek lekarski, nagietek ogrodowy, paznogietka, paznogietek, pazurki, miesięcznica, stulik.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystywane są kwiaty nagietka z odmian pomarańczowych.

Substancje lecznicze
Kwiaty nagietka zawierają saponiny trójterpenowe, alkohole trójterpenowe, karotenoidy, niewielkie ilości olejku eterycznego, związki żywicowe, śluzowe, flawonoidy, kwasy organiczne, z soli mineralnych duże ilości związków manganu.

Zbiór i konserwacja
Nagietek kwitnie od czerwca do jesieni. W celach leczniczych zbierać należy tylko kwiaty języczkowe z odmian pomarańczowych Przy suchej pogodzie wyskubujemy pojedyncze płatki. Suszyć je należy rozkładając cienką warstwą w miejscach ocienionych. Przy suszeniu w suszarniach temperatura nie powinna być wyższa niż 30–35°C. Wysuszone kwiaty należy przechowywać szczelnie zamknięte i chronić przed światłem.

Działanie;
przeciwzapalne, wzmacniające, rozkurczowe, gojące rany.

Kwiaty nagietka pobudzają czynności wydzielnicze – zwiększają ilość soku żołądkowego i mukopolisacharydów, zwiększają ilość żółci i ułatwiają jej przepływ do dwunastnicy. Mogą być polecane w nieżytach niedokwaśnych żołądka i w nieżytach jelit, a także w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Związki czynne zawarte w nagietku znoszą stany skurczowe w przewodzie pokarmowym, dlatego mogą być stosowane w przypadkach dolegliwości bólowych po operacjach żołądka i dróg żółciowych. Ponadto nagietek ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, unieczynnia także toksyny powstające w przypadku rozwoju nowotworu w organizmie. Znosi objawy niestrawności u chorych na chorobę nowotworową przewodu pokarmowego.

Związki te wzmagają odporność własną organizmu, przyspieszają gojenie się ran, dlatego nagietek może być polecany w przypadkach nie gojących się ran i owrzodzeń, oparzeń i to zarówno termicznych, słonecznych jak i popromiennych. Nagietek niszczy paciorkowce i gronkowce i z dobrym skutkiem może być wykorzystany w leczeniu stanów zapalnych gardła i krtani, jamy ustnej, a także zapaleń spojówek oczu. Związki czynne z kwiatów nagietka niszczą skutecznie rzęsistki i dlatego mogą być wykorzystane w leczeniu zakażeń narządów rodnych.

Ponadto nagietek ma łagodne właściwości uspokajające, obniża ciśnienie tętnicze krwi i zwalnia tętno.