Kategoria: Zioła, rośliny lecznicze – P

Poziomka pospolita – ( Fragaria vesca )

Roślina ta w stanie dzikim występuje w lasach całego kraju, zwłaszcza w lasach iglastych, na porębach, polanach i skrajach lasów. Rośnie w strefie klimatu umiarkowanego na całej kuli ziemskiej. Kwitnie w maju i czerwcu, czasem ponownie jesienią.
Inne nazwy: poziomka zwyczajna, poziomka jadalna, czerwona jagoda, koziomka.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych mogą być wykorzystane liście, ziele i owoce poziomki.

Substancje lecznicze
Liście – są bogate w garbniki pirokatechinowe, flawonoidy, ponadto zawierają ślady olejku eterycznego i sole mineralne.

Zbiór i konserwacja
Liście zbiera się przede wszystkim przed kwitnieniem, a także w okresie kwitnienia, można je również zbierać dopóki są zielone. Do suszenia należy zrywać liście bez korzonków. Rozkładać cienką warstwą w miejscach ocienionych. Przechowywać w woreczkach płóciennych w miejscach suchych.

Ziele zbieramy przed dojrzeniem owoców ścinając roślinę tuż nad ziemią. Suszymy jak wyżej.

Owoce należy zbierać w dni pogodne i suszyć początkowo w temperaturze 30, a potem 50°C.

Owoce – zawierają karotenoidy, witaminę C, P, K, związki cukrowe, kwasy organiczne, antocyjany, sole mineralne – związki żelaza, fosforu, wapnia i siarki.

Działanie;
moczopędne, ściągające.
Związki zawarte w liściach poziomki mogą być użyteczne w leczeniu kamicy moczowej, zwiększają bowiem ilość wydalanego moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Ponadto dezynfekują drogi moczowe, co może być korzystne w leczeniu przewlekłych zakażeń towarzyszących często kamicy moczowej. Liście poziomki mogą być polecane w zaburzeniach przemiany materii, w miażdżycy, a także w nadciśnieniu tętniczym.

Garbniki zawarte w liściach poziomki mają właściwości przeciwzapalne, ściągające i można stosować je w leczeniu biegunek i stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym.

Napary z liści poziomek mogą być używane do płukania ust i gardła oraz do przemywania i okładów w niektórych chorobach skóry. Liście poziomki mogą służyć do sporządzania herbaty ziołowej.

Owoce poziomki medycyna ludowa stosuje jako lek w kamicy moczowej.

Porzeczka czarna – ( Ribes nigrum )

Krzew ten występuje w stanie naturalnym w całym kraju. Rośnie w lasach wilgotnych liściastych i nad brzegami rzek, ale zbiór surowca z krzewów dziko rosnących jest zabroniony. Porzeczka czarna występuje w całej Europie. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Jest popularnym krzewem hodowanym w ogrodach.
Inne nazwy: smrodzina, smrodzinki, smrodyńki, smrodynia.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są liście i owoce porzeczki czarnej

Substancje lecznicze
Liście zawierają garbniki, olejek eteryczny, flawonoidy i sole mineralne, m.in. związki boru i magnezu.

Owoce są bogate w cukry, antocyjany. kwasy organiczne, witamina C, witamina P, witamina A, a ponadto zawierają sole potasu i sole żelaza.

Zbiór i konserwacja
Liście zbiera się w okresie kwitnienia, zrywając nic więcej niż 1/3 liści z krzewu. Suszymy-rozkładając cienką warstwą w miejscach przewiewnych, ocienionych. Przechowywać należy w szczelnie zamkniętych pudełkach.
Owoce należy zbierać dojrzale i suszyć w suszarniach w podwyższonej temperaturze.

Działanie;
moczopędne, przeciwzapalne.

Związki czynne zawarte w liściach porzeczki zwiększają wydzielanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii, w tym przede wszystkim kwasu moczowego. Liście porzeczki mogą być używane w leczeniu obrzęków pochodzenia sercowego i nerkowego. Dzięki zawartości garbników, liście porzeczki są stosowane jako lek przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny i ściągający. Garbniki te mają własności hamowania rozwoju bakterii w przewodzie pokarmowym. Mogą być używane do płukania i przemywania skóry i błon śluzowych w przypadku zakażeń jamy ustnej i gardła, angin, a także oparzeń, wysypek, uszkodzeń naskórka.

Owoce czarnej porzeczki należą do najbogatszych pod względem zawartości witaminy C roślin, mogą więc być dobrym i tanim źródłem aktywnej biologicznie witaminy C. Mają także działanie przeciwbiegunkowe i moczopędne oraz napotne. Warto o nich pamiętać przy przeziębieniach, w przypadkach krwawień z dziąseł, a także z przewodu pokarmowego.

Pokrzywa zwyczajna – ( Urtica dioica )

Pokrzywa jest byliną o czterokanciastej łodydze popularną w całym kraju. Rośnie w lasach liściastych, olszynach, zaroślach nad brzegami rzek i jezior. Kwitnie od czerwca do października. Występuje w całej Europie i strefie klimatu umiarkowanego w Azji. Rozpoczęto uprawę pokrzyw dla celów leczniczych.
Inne nazwy: pokrzywa dwupienna, pokrzywa wielka, pokrzywa parząca, żgawka

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się liście i korzenie pokrzyw.

Substancje lecznicze
Liście pokrzywy zawierają kwasy organiczne, witaminy C, K, B i kwas pantotenowy, flawonoidy, garbnik, karotenoidy, aminy oraz sole mineralne, jak związki żelaza, potasu, wapnia oraz rozpuszczalną krzemionkę. Parzące wioski pokrzywy zawierają kwas mrówkowy.

Korzenie mają więcej garbników niż liście, zawierają także kwasy organiczne, substancje śluzowe, sole mineralne i krzemionkę.

Zbiór i konserwacja
Liście pokrzywy można zbierać od maja do września. Najbardziej cenna jest tuż przed kwitnieniem. Pokrzywę zrywamy w rękawiczkach lub ścinamy nożem albo sierpem czy kosą, w dni pogodne. Dostawiamy na kilka godzin, aby zwiędła, gdyż traci wtedy swoje parzące właściwości. Do suszenia rozkładamy cienką warstwą. po wysuszeniu przechowujemy w płóciennych woreczkach lub papierowych torbach w suchych pomieszczeniach.

Korzenie wykopuje się wczesną wiosną lub późną jesienią i po wypłukaniu przechowuje podobnie jak liście w suchych, ocienionych miejscach.

Działanie;
liście – moczopędne, hamujące krwawienia, poprawiające przemianę materii; korzenie – moczopędne, do pielęgnacji skóry.

Pokrzywa pobudza czynność wydzielniczą żołądka, trzustki i wątroby. Poprawia trawienie i przyswajanie pokarmów, zwiększa wydalanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii, przede wszystkim mocznika i dlatego może być wykorzystana w leczeniu przewlekłych zakażeń i kamicy moczowej. Pokrzywa znosi stany zapalne w przewodzie pokarmowym, a także hamuje małe krwawienia. Może być dobrym lekiem w zaburzeniach czynności przewodu pokarmowego, a nawet biegunkach.

Związki czynne z pokrzyw obniżają poziom cukru we krwi i mogą być używane jako leki uzupełniające działanie leków przeciwcukrzycowych. Pokrzywa jest szczególnie korzystna w cukrzycy dorosłych. Przy długim stosowaniu pozwala na zmniejszenie dawek leków przeciwcukrzycowych, ale decyzja ta powinna być uzgodniona z lekarzem.

Korzystne działanie pokrzywy na skórę i włosy polega na zmniejszeniu łojotoku i łupieżu. Związki zawarte w pokrzywie zapobiegają nadmiernemu poceniu się i mogą z powodzeniem wyeliminować lub znacznie ograniczyć konieczność stosowania dezodorantów. Pokrzywa, dzięki zawartości żelaza, może być cennym źródłem związków żelaza w stanach jego niedoboru, np. po krwotokach, chorobach wyniszczających, u kobiet obficie miesiączkujących, u krwiodawców.

Podbiał pospolity – ( Tussilago farfara )

Roślina popularna w całym kraju, rośnie przy drogach, na polach, groblach, w miejscach wilgotnych, w lasach na pogorzeliskach, Podbiał występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Azji i Ameryce oraz w Afryce Północnej. Należy do najwcześniej zakwitających wiosną roślin. Kwitnie od marca do maja. Po przekwitnięciu kwiatów na łodydze pędu pozostaje puch, co upodabnia go do mniszka. Liście pojawiają się w momencie, gdy przekwitają kwiaty.
Inne nazwy: podbiał zwyczajny, korzeniec, boże liczko, końskie kopyto, ośla stopa, kniat, kaczyniec, grzybień, białodrzew.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są liście i kwiaty podbiału.

Substancje lecznicze
Liście podbiału zawierają związki śluzowe, garbniki, olejek eteryczny, flawonoidy, kwasy polifenolowe, substancje gorzkie, z soli mineralnych dużo związków cynku.

Kwiaty – zawierają więcej od liści olejku eterycznego i flawonoidów, natomiast mniej związków śluzowych i substancji gorzkich.

Zbiór i konserwacja
Kwiaty zbierać należy zaraz po zakwitnięciu, ścinając same koszyczki kwiatowe. Suszyć rozkładając kwiaty pojedynczo w miejscach ocienionych i w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 40-50°C.

Liście zbieramy wiosną, w dni pogodne, do czasu, aż zacznie pojawiać się na nich rdza. Suszymy podobnie jak kwiaty.

Liście i kwiaty należy przechowywać w naczyniach szczelnie zamkniętych.

Działanie;
wykrztuśne, rozkurczowe.
Liście podbiału są znanym od dawna i cenionym lekiem przy przeziębieniach, anginach, zapaleniach błon śluzowych jamy ustnej oraz w zapaleniach krtani. Osłaniają one błony śluzowe, zmniejszają tym samym ich podrażnienie w przeziębieniach, co łagodzi uporczywy kaszel. Powodują zwiększoną produkcję wydzieliny śluzu w drogach oddechowych i pobudzają ruchy rzęsek nabłonka oddechowego, co ułatwia oczyszczanie się i dezynfekcję dróg oddechowych. Ponadto związki czynne z liści podbiału działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i ułatwiają przepływ powietrza w drogach’ oddechowych.

Związki zawarte w kwiatach podbiału mają silniejsze działanie rozkurczowe na oskrzela niż liście.

Pierwiosnek lekarski – ( Primula veris )

Roślina ta występuje w całym kraju, w lasach suchych, w miejscach słonecznych, na wzgórzach, na glebach wapiennych. Dziko rosnący pierwiosnek jest pod ochroną. Do celów leczniczych używa się tylko rośliny pochodzące z upraw. Pierwiosnek w stanie naturalnym występuje w całej Europie i we Wschodniej Syberii. W celach leczniczych można także używać surowców pochodzących z pierwiosnka wyniosłego (Primula elatior).
Inne nazwy: prymula, prymulka, kluczyki.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystuje się korzenie, czasem kwiaty i liście.

Substancje lecznicze
Głównym związkiem leczniczym zawartym w korzeniu pierwiosnka są saponiny trójterpenowe z głównym związkiem tej grupy, kwasem prymulowym.

Ponadto korzenie zawierają glikozydy fenolowe, garbniki, substancje gorzkie, ślady olejku eterycznego i sole mineralne.
W kwiatach pierwiosnka znajdują się saponiny i flawonoidy. Liście zawierają witaminę C.

Zbiór i konserwacja
Korzenie wykopujemy od marca do maja. Po umyciu i rozdrobnieniu, należy je rozłożyć cienką warstwą w miejscach ocienionych W suszarniach suszyć w temperaturze nie wyższej niż 4O°C.

Kwiaty należy zbierać wraz z kielichami w porze kwitnienia, kwietniu i maju. Suszyć w miejscach ocienionych.

Działanie;
wykrztuśne.
Pierwiosnek lekarski jest od dawna znanym lekiem, który przynosi ulgę w suchym uporczywym kaszlu, rozrzedza bowiem i zwiększa ilość śluzu produkowanego w drogach oddechowych. Ułatwia odkrztuszanie wydzieliny z oskrzeli. Jest skutecznym lekiem przy zapaleniach gardła i krtani, zapaleniach oskrzeli. Pierwiosnek może być korzystnym lekiem w leczeniu gruźlicy i pylicy płuc, dla palaczy tytoniu i ludzi narażonych na wdychanie dymów i pyłów przemysłowych.

Pierwiosnek zwiększa nieco ilość wydalanego moczu. Może być z powodzeniem stosowany przy nerwicy, migrenie i bólach stawów.

Perz właściwy – ( Agropyron repens )

Chwast pospolity, rośnie na polach w całym kraju, najczęściej glebach lekkich. Występuje także przy brzegach lasów, na polanach i nieużytkach. Perz jest rośliną wieloletnią o bardzo długich, czołgających kłączach, osiągających kilkanaście metrów długości. Kwitnie od czerwca do września.
Inne nazwy: biały perz, psia pasza, pyrnik.

Substancje lecznicze
Kłącza perzu zawierają inozyt — związek z grupy witamin B, witaminę C, łatwo przyswajalne węglowodany, mannit i trytycynę, związki białkowe, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, a wśród nich dużo rozpuszczalnej i łatwo przyswajalnej krzemionki.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są kłącza perzu.

Zbiór i konserwacja
Kłącza perzu zbierać należy jesienią lub wczesną wiosną np. przy okazji prac polowych. Należy go szczególnie starannie opłukać w kilku wodach i rozłożyć cienką warstwą, aby wysechł. Perz możemy suszyć nawet w miejscach nasłonecznionych, przewiewnych lub w suszarniach. Przechowywać należy w płóciennych woreczkach w suchych pomieszczeniach.

Działanie;
moczopędne, poprawiające przemianę materii.

Związki czynne zawarte w kłączach perzu pobudzają wydzielanie moczu i ułatwiają wydalanie z organizmu toksycznych produktów przemiany materii, a głównie mocznika. Inozyt ma korzystny wpływ na wątrobę, przeciwdziała jej stłuszczeniu, powoduje obniżenie poziomu tłuszczów i cholesterolu we krwi, stąd przeciwmiażdżycowe działanie perzu. Łatwo przyswajalna krzemionka przeciwdziała procesom starzenia się tkanki łącznej skóry, chrząstek stawowych, naczyń i starzenia się w ogóle. Zapobiega nadmiernej łamliwości i przepuszczalności naczyń.

Kłącza perzu mogą być stosowane w kamicy moczowej, w przypadkach upośledzonej czynności wydzielniczej nerek z towarzyszącymi obrzękami. W chorobach wątroby z upośledzoną zdolnością wytwarzania żółci i ze skłonnością do tworzenia kamieni w drogach żółciowych należy uciekać się do pomocy perzu. Kłącza perzu Przynoszą poprawę przy miażdżycy i w chorobach stawów i kości, w gośćcu, a także w przypadku trądziku młodzieńczego. Znoszą niekorzystny wpływ długotrwałej antybiotykoterapii na przewód Pokarmowy. Perz jest uważany za ziele przeciwcukrzycowe.