Ruta zwyczajna

Ruta zwyczajna – ( Ruta graveolens )

Roślina ta pochodzi z Europy Południowej i Afryki Północnej. Jest uprawiana w naszym kraju w ogródkach jako roślina ozdobna lub dla celów leczniczych. Ma silny aromatyczny zapach i kwitnie drobnymi żółtozielonymi kwiatkami od czerwca do sierpnia. Ruta uchodziła za symbol niewinności, dziewictwa. W Średniowieczu uważano ją za środek pobudzający popęd, szczególnie u kobiet. Liście ruty podobnie jak liście dziurawca wyglądają jakby były pokłute szpilką. W rzeczywistości są to zbiorniczki olejku eterycznego.
Inne nazwy: ruta ogrodowa, ruta zielona, ostrowonka, rutka.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są liście ruty.

Substancje lecznicze
Liście ruty zawierają olejek eteryczny, pochodne furanokumaryny, alkaloidy, flawonoidy, z których najwięcej można znaleźć rutyny. Ponadto liście zawierają garbniki i żywice.

Zbiór i konserwacja
Rutę zbiera się ścinając szczyty pędów tuż przed kwitnieniem.

Pędy należy ścinać na wysokości 10-15 cm od ziemi. Zbierać rutę najlepiej rano, gdyż później duża część olejków eterycznych ulatnia się. Suszyć w miejscach przewiewnych, ocienionych lub w suszarniach w temperaturze do 40°C. Zbiór powinien odbywać się w rękawiczkach ze względu na możliwość uczulającego działania składników tej rośliny. Szczególnie podatne na uczulenia na rutę są kobiety. Objawy uczulenia przypominają oparzenie, występuje bowiem zaczerwienienie i pęcherzyki.
Suszone ziele ruty należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pudełkach.

Działanie;
rozkurczowe, wzmacniające macicę, wzmacniające naczynia, uspokajające.

Związki czynne zawarte w liściach ruty znoszą skurcze mięśni gładkich jelit, dróg żółciowych, dróg moczowych i mięśniówki naczyń. Dzięki temu przepływ żółci do przewodu pokarmowego jest łatwiejszy, a zatem lepsze jest przyswajanie pokarmów. Rozkurczające działanie na mięśniówkę naczyń może objawiać się obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi oraz poprawą ukrwienia narządów umieszczonych obwodowe. Substancje zawarte w rucie uszczelniają ściany naczyń włosowatych, stają się one bardziej elastyczne, mniej podatne na pękanie. Ruta powoduje u kobiet bardziej obfite krwawienia miesięczne i dlatego należy stosować ją ostrożnie, szczególnie kobiety ze skłonnością do przedłużających się krwawień. Kobiety w ciąży powinny w ogóle unikać wyciągów z ruty, gdyż mogą one sprzyjać wystąpieniu poronień. Objawy uczulające zostały omówione przy zbiorze ruty.

Medycyna ludowa poleca rutę jako lek na apetyt i dolegliwości żołądkowe. Wyciągi z ruty mają Właściwości uspokajające. Możemy dodawać liście ruty do potraw, np. podobnie jak szczypiorek do jajecznicy. Wodne maceraty są polecane w przypadkach zapaleń powiek i spojówek.

Stosowane zewnętrznie wyciągi z ruty, na okłady i do przemywania ran, przyspieszają oczyszczanie i gojenie się ran. Dzięki zawartości furanokumaryn, które mają właściwości uwrażliwiania na działanie promieniowania nadfioletowego, ruta może być wykorzystana do leczenia bielactwa i łuszczycy. Trzeba jednocześnie przestrzec, że ludzie leczeni wyciągami z ruty nie powinni zbyt szybko i długu opalać się, bowiem grozi to łatwym oparzeniem.

Ruta jest przeciwwskazana osobom z, czynną chorobą wrzodową i niskim ciśnieniem tętniczym krwi.

Rumianek pospolity

Rumianek pospolity – ( Matricaria chamomilla )

Rumianek jest rośliną pospolitą w całym kraju. Rośnie jako chwast zbóż i roślin okopowych, przeważnie na glebach wilgotnych, gliniastych.
Roślina jednoroczna, kwitnie od maja do lipca.

Występuje w całej Europie, Ameryce i Australii. Rumianek jest uprawiany w wielu krajach, m.in. w Polsce, w Niemczech, Francji, Bułgarii i na Węgrzech.
Inne nazwy: rumianek lekarski, rumianek drobny, rumianek polny, rumianek zwyczajny, maruna, marunka, kamelki.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są koszyczki kwiatowe.

Substancje lecznicze
Głównymi związkami o właściwościach leczniczych w rumianku są: olejek eteryczny, który składa się z azulenu, związku seskwiterpenowego i flawonoidy, ponadto goryczki, związki żywicowe, cholinę, kwasy organiczne, węglowodany i substancje śluzowe.
Zbiór i konserwacja
Koszyczki kwiatowe rumianku zrywa się w miarę dojrzewania w dni pogodne, suche. Do suszenia należy rozkładać cienką warstwą. Przechowywać w szczelnie zamkniętych pudełkach.

Działanie;
przeciwzapalne, rozkurczowe, wiatropędne.
Od dawna jest znany i ceniony wpływ związków czynnych zawartych w rumianku na działanie przewodu pokarmowego. Właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne oraz przeciwuczuleniowe rumianku mogą być wykorzystane w leczeniu nieżytów żołądka i jelit, w leczeniu zaburzeń po przyjmowaniu silnych leków np. antybiotyków. Ponadto rumianek jest pomocny w leczeniu zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, a także w przypadkach dolegliwości żołądkowych pierwszego okresu ciąży. Rumianek może być stosowany przy braku łaknienia i w zaburzeniach trawienia, pobudza bowiem wydzielanie żółci i zapobiega nadmiernej fermentacji w jelitach.

Flawonoidy i pochodne kumaryny mają działanie przeciwskurczowe i wiatropędne, co może być korzystne w przypadkach wzdęć brzucha, kolek, a także bólów spowodowanych infekcjami dróg moczowych.

Rumianek stosowany na skórę i błony śluzowe może być pomocny w leczeniu stanów zapalnych, owrzodzeń, ran, oparzeń zarówno słonecznych jak i po naświetlaniach promieniami Roentgena. Rumianek jest cenny w leczeniu zapaleń jamy ustnej i gardła, angin, zapaleń zatok obocznych nosa, a także zapaleń błon śluzowych dróg rodnych. W zapaleniach spojówek oczu, zapaleniach rogówki i tęczówki, w zapaleniach ropnych i alergicznych korzystne jest stosowanie rumianku.

Stosowanie rumianku nie wywołuje działań ubocznych, dlatego jest polecany w leczeniu niemowląt. Podawać go należy wtedy, gdy niemowlę cierpi na kolki jelitowe, bóle brzucha, jak i wtedy, gdy wyrzynają mu się zęby, gdyż rumianek posiada również łagodne działanie uspokajające.

Preparaty rumianku znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce, wchodzą w skład szamponów, kremów, płynów do kąpieli.

Rozchodnik ostry

Rozchodnik ostry – ( Sedum acre )

Ziele popularne w całym kraju, rośnie na suchych, piaszczystych zboczach, na murach i skałach, na nieużytkach. Kwitnie od czerwca do sierpnia żółtymi kwiatami o ostro zakończonych płatkach, umocowanymi prawie na pędach.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystuje się ziele rozchodnika.

Substancje lecznicze
Ziele rozchodnika zawiera alkaloidy takie jak sedamina, sodyrnina. nikotyna i inne, flawonoidy, w tym dużo rutyny, kwasy organiczne, substancje śluzowe, garbniki, cukry i sole mineralne.

Zbiór i konserwacja
Ziele rozchodnika zbiera się na początku kwitnienia i suszy w miejscach przewiewnych, ocienionych, rozkładając cienką warstwą lub przygotowuje się z niego wyciągi alkoholowe.

Wysuszone ziele należy przechowywać w szczelnych pudełkach lub płóciennych woreczkach w suchych pomieszczeniach.

Działanie;
obniżające ciśnienie tętnicze krwi.
Związki czynne zawarte w rozchodniku zwiększają dobowe wydalanie moczu przez nerki. Pobudzają ruchy jelit, działają rozwalniająco, a także zwiększają ilość wytwarzanego potu. W konsekwencji następuje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto substancje czynne z rozchodnika działają na układ nerwowy zmniejszając wrażliwość ośrodka naczynioruchowego.

Rozchodnik jest stosowany przy leczeniu nadciśnienia tętniczego, miażdżycy.
Jest lekiem rozwalniającym, szczególnie cennym u ludzi otyłych z upośledzoną czynnością ruchową jelita grubego i uporczywymi zaparciami.

Homeopatia zaleca stosowanie tego ziela przy zapaleniach odbytnicy, w żylakach odbytu.

Pamiętać trzeba, że działanie tego ziela jest bardzo silne i może drażnić przewód pokarmowy. Zbyt duże dawki wyciągów z rozchodnika dają objawy drapania w gardle, bólów głowy, szumu w uszach, duszności. Sok wcierany w skórę powoduje objawy zapalenia skóry. Ponieważ rozchodnik posiada wiele silnie działających związków, decyzję o leczeniu rozchodnikiem powinniśmy uzgodnić z lekarzem.

Róża dzika

Róża dzika – ( Rosa canina )

Krzew pospolicie występujący w całym kraju. Rośnie na miedzach, przy drogach, w zaroślach, czasem jest sadzony na żywopłoty.
Ma haczykowato zakrzywione kolce. Kwiaty pojedyncze, pięciopłatkowe. Kwitnie od maja do lipca.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się owoce, czasem płatki kwiatów.

Substancje lecznicze
Róża jest bogatym źródłem witaminy C, której zawiera kilkanaście razy więcej niż owoce czarnej porzeczki, a ponad sto razy więcej niż jabłko. Ponadto owoce róży zawierają prowitaminę A, witaminy B1, B2, E i K, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, olejek eteryczny, sole mineralne, z których najwięcej żelaza.

Zbiór i konserwacja
Owoce róży dojrzewają w końcu sierpnia i we wrześniu, wtedy należy je zbierać i suszyć w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 60°C.

Działanie;
wzmacniające, moczopędne, żółciopędne, poprawia przemianę materii.
Owoce róży są dla człowieka bardzo cennym źródłem przede wszystkim witaminy C, która odgrywa ważną rolę w procesach oddychania tkankowego, w syntezie kolagenu tkanki łącznej, co z kolei warunkuje wszystkie procesy naprawcze organizmu, przeciwdziała pękaniu naczyń włosowatych. Witamina ta jest ważna w procesach odporności przeciwwirusowej i przeciwnowotworowej. Ma swój udział w krzepnięciu krwi, a także zmniejsza nasilenie reakcji alergicznych. Ponadto flawonoidy, które występują w owocach róży, chronią witaminę C przed rozkładem.

Róża może być polecana w chorobie przeziębieniowej i w innych infekcjach układu oddechowego. Jest cenna w przypadkach nadmiernej łamliwości naczyń i skłonności do krwawień, także z przewodu pokarmowego. Róża może być lekiem w przypadkach zaburzeń trawienia i w chorobach wątroby, zwiększa bowiem wydzielanie żółci. Działając moczopędnie, zwiększa eliminację z ustroju szkodliwych produktów przemiany materii. Właściwości rozkurczowe związków zawartych w owocach róży powodują ustąpienie bólów brzucha, kolek, bólów pochodzących z dróg żółciowych i moczowych.

Po zaprzestaniu przyjmowania dużych dawek witaminy C zawartej w róży nie występują nasilone objawy jej niedoboru, ani też nie występuje zwiększenie wydzielania szczawianów, jak to się zdarza, przy spożywaniu dużych dawek syntetycznej witaminy.

Róża jest cennym lekiem dla ludzi o wyniszczonym organizmie, po ciężkich chorobach, kobiet w ciąży, ludzi w podeszłym wieku, ludzi ciężko pracujących, narażonych na stresy, ludzi z chorobą wrzodową żołądka i nieżytami żołądka. Róża może przynieść poprawę w chorobach przyzębia, chorobach skóry ze skłonnością do wybroczyn i wylewów krwi.

Rdest ptasi

Rdest ptasi – ( Polygonum aviculare )

Jest popularnym chwastem występującym we wszystkich rodzajach upraw, możemy go spotkać również na podwórzach i przydrożach oraz nad brzegami rzek. Rdest jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią. Kwitnie od czerwca do października, niewielkimi białawo lub czerwonozielonymi kwiatami.
Inne nazwy: świńska trawa, podróżnik, drutowiec, wróble języczki, bzdziorst.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystuje się ziele rdestu ptasiego.

Substancje lecznicze
Rdest ptasi zawiera dość dużo rozpuszczalnej krzemionki, flawonoidy, olejek eteryczny, kwasy organiczne, garbniki, sole mineralne i witaminę C.

Zbiór i konserwacja
Zbierać ulistnione, niezdrewniałe szczyty pędów na początku kwitnienia w sierpniu i wrześniu. Ścinać nożem, nożycami lub kosą. Liście rdestu pokryte białymi plamami nie nadają się do zbioru. Suszyć należy w miejscach przewiewnych, ocienionych, lub w suszarniach.

Działanie;
moczopędne, poprawiające przemianę materii, przeciwzapalne.
Związki czynne zawarte w rdeście zwiększają wydalanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Zapobiegają krystalizacji związków mineralnych w drogach moczowych, a tym samym powstawaniu i wzrostowi kamieni moczowych. Rdest polecany jest szczególnie w leczeniu i zapobieganiu kamicy szczawianowej i fosforanowej.

Rdest ptasi pobudza wydalanie z organizmu toksyn. Ponadto działając przeciwzapalnie w drogach moczowych niszczy bakterie będące przyczyną tych zapaleń. Rdest niszczy także bakterie w przewodzie pokarmowym. Rdest może tamować niewielkie krwawienia w drogach rodnych i przewodzie pokarmowym. Wpływ wyciągów tego ziela na naczynia jest znaczny – zmniejszają łamliwość i przepuszczalność ścian naczyniowych.
Rdest ptasi przez medycynę ludową uważany jest za lek przeciwcukrzycowy.

Ziele to może być wykorzystywane w leczeniu zapaleń dróg oddechowych, zapaleń gardła, angin i nieżytów oskrzeli.

Stosowane zewnętrznie wyciągi z rdestu przyspieszają gojenie się ran. owrzodzeń i oparzeń.

Rdest może być polecany ludziom w wieku podeszłym, bowiem „opóźnia” starość przeciwdziałając demineralizacji kości.