Kategoria: Zioła

Olejki – są to substancje lotne, o silnym zapachu, które powstają w gruczołach oleistych, łuskach albo włoskach roślin. Ulatniają się wskutek przenikania przez powierzchnię liści i kwiatów, roztaczając charakterystyczny dla danej rośliny zapach. W skład jednego olejku może wchodzić nawet kilkadziesiąt różnych związków.

Aby otrzymać skoncentrowany olejek prowadzi się destylację z para wodną. Trudno jest uzyskać w warunkach domowych olejki eteryczne z ziół: bo otrzymujemy je metodami laboratoryjnymi i przemysłowymi przez destylację parą wodną. Olejki te możemy kupić w aptekach, wchodzą one w skład wielu leków ziołowych i produktów spożywczych.

Wyciągi olejowe (Olea; czyli oleje ziołowe uzyskujemy poprzez zalanie pogniecionych, rozdrobnionych świeżych surowców roślinnych bogatych w olejki eteryczne. Świeże surowce zielarskie można zalać olejem słonecznikowym, oliwą lub olejem sojowym, winogronowym, makowym.
Oleje ziołowe tak przyrządzone mogą być używane do kąpieli, do nacierań, do okładów oraz do użytku wewnętrznego zastępując w pewnym stopniu olejki eteryczne.

Oleje ziołowe można dodawać do różnych potraw, np. kminkowy, majerankowy, kolendrowy czy tymiankowy – do mięs, zup, sosów.

Soki – wyciskane przy pomocy np. sokowirówki mogą być spożywane same, a także z miodem, cukrem, dżemem, dodawane do galaretek, kisieli, napojów lub stabilizowane alkoholem. Należy sporządzić taką ilość soku, jaką zużyjemy w ciągu 24 godzin.

Soki owocowe i warzywne – produkt otrzymany z dojrzałych, świeżych lub przechowywanych owoców lub warzyw, jednego lub większej liczby gatunków, posiadający barwę, smak i zapach charakterystyczny dla soku z owoców lub warzyw, z których pochodzą, zdolny do fermentacji, lecz niesfermentowany.

Soki tłoczone z ziół: Do najbardziej znanych należy sok tłoczony z pokrzywy. Soki roślinne muszą być zawsze rozcieńczone tuż przed wypiciem. Świeże lub zamrożone soki ziołowe powinny być spożyte tego samego dnia. Niektóre soki takie jak sok z bzu czarnego można pasteryzować i przechowywać dłużej.

Soki z ziół i owoców odznaczają się dużą wartością odżywczą i leczniczą. Zawierają one liczne ciała czynne w nienaruszonej postaci i w naturalnych zespołach. Soki należy przechowywać w lodówce (na dole) lub w zimnej piwnicy.

Syropy – to wyciągi z suszonych lub świeżych ziół gotowanych w roztworze cukru aż do zgęstnienia. Cukier w stężonych roztworach posiada własności konserwujące.

Syrop ziołowy – to forma leku roślinnego (60 g suszonych ziół zalać l filiżanką wrzątku i odstawić do ostygnięcia, po czym otrzymany napar odcedzić, filtrując przez bibułę). Przefiltrowany napar podgrzać i rozpuścić w nim l filiżankę cukru, następnie doprowadzić do wrzenia i gotować na wolnym ogniu aż do momentu, w którym syrop osiągnie konsystencję płynnego miodu. Tak przygotowany syrop studzi się i przelewa do słoiczka typu twist. Można również połączyć 2,5 filiżanki gotowego naparu lub wywaru z 2-4 łyżkami miodu.

Syropy należy przechowywać w buteleczkach o pojemności 100-200 ml wykonanych z ciemnego szkła i dających się szczelnie zamknąć. W pomieszczeniu (lub w miejscu, np. w lodówce) w którym spichrzujemy buteleczki z syropami musi panować chłód.

Nalewki – są alkoholowymi wyciągami z wysuszonych surowców. Zioła należy zalać rozcieńczonym do 70° spirytusem (70°- przyjęto procent objętościowy). Po kilku dniach wyciąg taki nadaje się do spożycia, zwykle w ilości kilkunastu kropli na kieliszek wody 2-3 razy dziennie. W przypadku stosowania tych wyciągów zewnętrznie, np. do okładów czy płukania śluzówek, należy je rozcieńczać odpowiednią ilością wody.
Inną postacią wyciągów alkoholowych są stabilizowane alkoholem wyciągi ze świeżych roślin. Uzyskuje się je przez zalanie rozdrobnionego surowca roślinnego lub soków tych roślin gorącym alkoholem, który unieczynnia enzymy rozkładające substancje bo czynne zawarte w tym zielu.

Nalewki mają różnego rodzaju zastosowania, zależne od surowca, z którego zostały wykonane. Popularne są nalewki wspomagające trawienie, przeciwkaszlowe, do stosowania zewnętrznego (na przykład do przemywania ran, płukania gardła) i inne. Przeważnie są wydawane jako krople per se (czyli w formie nieprzetworzonej).

Alkoholatura, intrakt – preparat roślinny, otrzymywany poprzez wytrawienie surowego surowca roślinnego etanolem o stężeniu 80–95° (procent objętościowych). Intrakty są podobne do nalewek, różnią się od nich tym, że są sporządzane z surowców świeżych, a nie suszonych.

Maceraty – są to wodne wyciągi na zimno. Rozdrobniony surowiec należy zalać odpowiednią ilością zimnej wody i odstawić na kilka godzin w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej.

Wyciągi wodne należy sporządzać w naczyniach szklanych lub w fajansowych, albo też w garnkach emaliowanych, które przeznaczamy tylko do tego celu. Nie wolno naparów, odwarów czy maceratów sporządzać w garnkach miedzianych, aluminiowych, niklowanych lub tych, które mają uszkodzoną emalię!
Następnie przecedzić i wypić w ciągu tego samego dnia, bowiem trwałość tych wyciągów jest stosunkowo mała. W przypadku twardych i trudno pęczniejących surowców korzystne jest krótkotrwałe ich podgrzanie.

Maceraty są bardzo wrażliwe na ciepło i światło, dlatego też nie powinny być ogrzewane oraz narażane na działanie promieni słonecznych. Stosowane są w kosmetykach raczej jako dodatkowe oleje roślinne. Przy produkcji kosmetyków powinno się je wmieszać do fazy tłuszczowej na samym końcu (tzn. najpierw zostaje ogrzany olej z emulgatorem, woskiem, później dodawane są oleje macerowane), w ten sposób zachowane są wszelkie cenne substancje aktywne.

Odwary – to również popularna forma przygotowywania ziół. Odwary przygotowywane są z surowców, z których trudno jest wyodrębnić składniki czynne, na przykład – korzeni, kory, nasion, przy czym należy podkreślić, że jest to postać leku roślinnego, w czasie przygotowywania którego traci się najwięcej składników leczniczych, głównie olejków eterycznych.

Odpowiednią ilość surowca bo uprzednim rozdrobnieniu zalewamy wodą i podgrzewamy aż do wrzenia, a następnie gotujemy przez kilka (3-5) minut. W przypadku roślin zawierających trudno rozpuszczalne substancje czas gotowania należy wydłużyć do 10 i więcej minut. Odstawiamy odwar na kilkanaście minut i po przecedzeniu możemy spożywać. Odwary podobnie jak napary powinny być użyte w tym samym dniu.

Spożywać należy wkrótce po przygotowaniu, jeszcze ciepły i niesłodzony. Nie można go przechowywać dłużej. Ten sposób przygotowywania stosuje się zazwyczaj do otrzymywania lekarstw ziołowych z kłączy, korzeni, kory i ziela, zawierających dużo garbników i zdrewniałych, które trudno puszczają soki i wymagają dłuższego gotowania. Nie należy w ten sposób przygotowywać lekarstwa z ziół zawierających olejki eteryczne. W tym przypadku wykonuje się napar.