Eleuterokok kolczasty – ( Eleutherococcus senticous )
Roślina ta należy do rodziny Araliowatych (Araliaceae) i jest jednym z najczęściej spotykanych krzewów w tajdze dalekowschodniej, a w mieszanych lasach nadamurskich rośnie również na porębach, obrzeżach i przy skałach, a także na odkrytej przestrzeni, tworząc często nieprzebyte zarośla. Obszar występowania obejmuje rejony Władywostoku i Chabarowska, południowo-wschodnie Chiny, Sachalin, Japonię i część Korei.
Eleuterokok kolczasty jest krzewem do 2,5 m wysokim, bardzo silnie rozgałęzionym, z nadzwyczaj rozwiniętymi organami podziemnymi. Poszczególne gałęzie są proste, okryte jasnoszarą korą z wyrastającymi licznymi cienkimi kolcami, ustawionymi skośnie ku dołowi. Z płytko umieszczonego w ziemi kłącza wyrastają drobne korzenie oraz rozłogi, niekiedy do 5 m długości. Liście palczastopięciodzielne mają ogonki do 10 cm długie, poszczególne listki są eliptyczne, na dolnej stronie na nerwach pokryte ryżowatymi włoskami. Brzeg liścia ostro podwójnie piłkowany. Środkowe 3 listki są wyraźnie większe od 2 bocznych. Kwiaty małe z długimi szypułkami zebrane są w niemal kuliste baldachy, wyrastające po kilka, rzadko po 1-2, na końcach pędów. Kwiaty bladofioletowe są pręcikowe, męskie, natomiast kwiaty słupkowe żeńskie są żółte. Owocem jest czarny, kulisty, błyszczący pestkowiec. Roślina kwitnie w czerwcu, owocuje we wrześniu.
Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są kłącza
Substancje lecznicze
W surowcu stwierdzono obecność co najmniej 7 glikozydów nazwanych eleuterozydami A, B, B, C, D, E i F o zróżnicowanej budowie. Jako aglikony występują w nich trójterpen, kumaryna, steryd i lignany. Przypuszczalnie najbardziej aktywnym związkiem jest eleuterozyd A, złożony β-sytosterolu i glukozy, ale najważniejsze związki wydają się jeszcze nie wykryte.
Zbiór i konserwacja
Późną jesienią wykopuje się kłącza wraz z rozłogami, obmywa z ziemi, usuwa części zmartwiałe, tnie na małe kawałki i suszy w temp.70-80° w suszarniach ogrzewanych. Otrzymuje się kłącza eleuterokoka kolczastego – Rhizoma Eleutherococci, w postaci kawałków około 8 cm długich, do 4 cm grubych, o zapachu nieco aromatycznym i smaku nieznacznie palącym.
Działanie
Działanie. Roślina nie była stosowana w lecznictwie ludowym, a jej własności ujawniły się, gdy fitochemicy radzieccy rozpoczęli badania różnych gatunków z rodziny Araliowatych, do której należy także słynny żeń-szeń (Panax ginseng). Okazało się, że wyciągi z kłączy eleuterokoka mogą w pełni zastąpić wyciągi z korzenia Panax ginseng. Mają pobudzający wpływ na liczne ośrodki wegetatywne, na czynność gruczołów wydzielających związki hormonalne oraz na mechanizmy odpornościowe organizmu człowieka. Pod ich wpływem zwiększa się zdolność adaptacyjna, możliwość długiego trwania i przetrwania nieraz w skrajnie niekorzystnych warunkach bytowania. Skraca się okres rekonwalescencji po przebytych ciężkich chorobach oraz zabiegach chirurgicznych, zwiększają się też szansę przetrwania chorób wyniszczających i poważnych uszkodzeń ciała łącznie ze złamaniami.
Poprawie ulega także zdolność do pracy umysłowej oraz kojarzenia i zapamiętywania, co ma szczególne znaczenie dla osób w wieku podeszłym, ogólnie osłabionych i przemęczonych.
Przetwory z eleuterokoka zaleca się rekonwalescentom i osobom z osłabieniem czynności serca, zaburzeniami krążenia krwi i wydalania moczu, nadciśnieniem tętniczym, zbyt małą ilością czerwonych krwinek i hemoglobiny, zaburzeniami w przyswajaniu cukrów (początkowy okres pojawienia się cukru w moczu), osłabieniem popędu płciowego.