Fenkuł włoski

Fenkuł włoski – ( Koper włoski ) ( Foeniculum capillaceum )

Wiadomości ogólne
Jest to roślina zielna, w zasadzie dwuletnia, czasem bylina, zaliczana do rodziny Baldaszkowatych (Umbelliferae), występująca dziko w strefie śródziemnomorskiej, uprawiana od wieków w różnych krajach świata. W Polsce jest hodowana głównie na obszarze województw południowych, zachodnich i środkowych. Istnieje kilka odmian kopru włoskiego, różniących się zarówno wyglądem owoców, jak i ich składnikiem chemicznym oraz smakiem. Są wykorzystywane głównie w lecznictwie, czasem jako przyprawa do niektórych gatunków chleba, ciast, warzyw, sałatek, marynat, a nawet likierów. Są również odmiany spożywane na surowo jako sałata, lub po ugotowaniu – jako jarzyna.

Koper włoski wydaje w pierwszym roku różyczkę liści 3-krotniepierzastych o wycinkach nitkowatych, a w następnym łodygę nagą, obłą, rozgałęzioną, do l m wysoką. Pochwy liściowe ma rozdęte. Kwiaty żółte w baldachach złożonych, 15-25 szypułkowych. Owoc podłużnie jajowaty, do 7 mm długi.

Koper włoski można łatwo uprawiać w ogródkach przydomowych lub na działkach. Wymagania ma podobne do większości roślin uprawnych. Zimuje zwykle dobrze, a tylko w mroźne bezśnieżne zimy może wymarzać.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych używane są dojrzałe owoce

Substancje lecznicze
Owoc kopru włoskiego jest typowym aromatycznym surowcem olejkowym. Zawiera 2-6% olejku eterycznego, oprócz tego pochodne kumaryny (np. umbeliferon) oraz flawonoidy (m.in. pochodne kwercetyny i kemferolu), fitosterole (np. stygmasterol) oraz 12-18% oleju tłustego, 4-5% węglowodanów, około 20% związków białkowych i do 9% soli mineralnych.

Skład chemiczny olejku koprowego zależy od uprawianej odmiany. Najważniejszym jego składnikiem jest trans-anetol (60-90%), keton fenchon (12-20%), α-pinen (do 4,7%) i limonen (do 2,5%). Odmiany słodkie kopru włoskiego nie zawierają fenchonu, który odznacza się gorzkim, lekko palącym smakiem.

Zbiór i konserwacja
Do celów leczniczych zbiera się w końcu lata dojrzałe baldachy, pojawiające się dopiero w drugim roku po wysianiu, suszy w miejscach przewiewnych w temp. poniżej 35°C, następnie omłaca i odsiewa owoce. Surowcem są dojrzałe owoce fenkułu (kopru) włoskiego – Fructus Foeniculi, zawierające zgodnie z normą co najmniej 3% olejku eterycznego. Przechowywać je należy w miejscach suchych w blaszankach lub słoikach szczelnie zamkniętych.

Przez destylację z parą wodną rozdrobnionych owoców kopru włoskiego otrzymuje się olejek koprowy – Oleum Foeniculi, stanowiący odrębny surowiec apteczny.

Działanie;
Owoc kopru włoskiego pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, a jednocześnie wzmaga ruchy perystaltyczne jelit, ułatwiając odejście gazów. Łagodzi lub znosi ból wywołany wzdęciem i przywraca prawidłowy przebieg procesów trawiennych, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Ma typowe własności wiatropędne. Wykazuje ponadto nieznaczne działanie moczopędne oraz rozkurczowe na macicę.

Koper pobudza również wydzielanie śluzu w górnej części dróg oddechowych, zwłaszcza w gardle, krtani i tchawicy oraz przywraca prawidłowy ruch nabłonka rzęskowego, ułatwiając odkrztuszanie. Należy również wspomnieć o słabym działaniu mlekopędnym owoców kopru, wykorzystywanym niekiedy przez karmiące matki, oraz o nieznacznych właściwościach uspokajających tak owoców, jak i olejku koprowego.

Olejek eteryczny z kopru stosowany zewnętrznie działa bakteriobójczo oraz przeciw-pasożytniczo na świerzbowce i wszy.

Większe dawki olejku koprowego podane doustnie wywołują odurzenie, drgawki kloniczne, podrażnienie błon śluzowych żołądka i jelit oraz przekrwienie mózgu i płuc.