Olej oliwkowy, olej z oliwek, oliwa to olej roślinny o zmiennym zabarwieniu od złocistożółtego do żółtozielonego, charakterystycznym zapachu oraz specyficznym smaku. Otrzymywany jest w wyniku procesu tłoczenia „na zimno” lub „na gorąco” miąższu owoców oliwki. W niskich temperaturach, poniżej 15 °C mętnieje, przy czym jest to proces odwracalny. Ze względu na wrażliwość na światło, oliwa powinna być przechowywana w ciemnych miejscach.
Zastosowanie
Stosowana szeroko w gastronomii do smażenia oraz do doprawiania potraw; w przemyśle spożywczym np. do produkcji sosu winegret. Tzw. popularnie oliwy smakowe uzyskuje się dzięki dodaniu przypraw, np.: rozmarynu, oregano, tymianu, pieprzu, bazylii, czosnku.
Stosowana również w przemyśle kosmetycznym. Polecana przy suchej, źle ukrwionej, dojrzałej, łuszczącej się, pękającej skórze, stosowana w maskach do włosów, do pielęgnacji paznokci. Oliwka ma właściwości rozgrzewające i poprawiające ukrwienie.
Zawarty w oliwie kwas oleinowy, należący do kwasów tłuszczowych jednonienasyconych (MUFA), może pełnić rolę ochronną w profilaktyce miażdżycy, chorób serca, cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Diecie bogatej w oliwę przypisuje się działanie hamujące rozwój miażdżycy tętnic. Czynnikiem ochronnym w tym przypadku jest wspomniany kwas oleinowy, który zmniejsza ryzyko peroksydacji lipidów w lipoproteinach (LDL i HDL), co zapobiega tworzeniu się płytek miażdżycowych. Spożywanie oliwy przyczynia się również do zmniejszenia stężenia cholesterolu frakcji LDL, substancji zwiększających krzepliwość krwi i zwiększenia stężenia cholesterolu frakcji HDL i antyoksydantów. W badaniach in vitro stwierdzono, że obecny w oliwie skwalen, należący do triterpenów, a także β-sitosterol, wykazują działanie ochronne przed tworzeniem się i rozwojem komórek rakowych. W badaniach przeprowadzonych w Hiszpanii wykazano zmniejszone ryzyko występowania raka piersi u kobiet spożywających duże ilości oliwy. Zawarty w oliwie hydroxytyrosol związany jest z niższym ryzykiem występowania chorób układu krążenia i niższą umieralnością ogólną u osób w wieku starszym.