Kakaowiec właściwy to gatunek rośliny z rodziny ślazowatych, dawniej zaliczany do zatwarowatych. Roślina pochodzi z wilgotnych lasów tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej, poza tym jest szeroko rozpowszechniony w uprawie.
Wiecznie zielone drzewo o zwartej koronie wysokości 10-15 m lub krzew do 5 m wysokości. Ma cienką, cynamonowo-brązową korę. Drzewo kakaowca ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Liście podłużnie jajowate do szeroko lancetowatych, skórzaste. Mają długość 20-30 cm. Przyrastają przez cały rok.
Kwiaty różowe do czerwonych, osadzone na krótkich szypułkach wyrastających w pęczkach bezpośrednio z pnia i konarów. Takie zjawisko nazywa się kauliflorią. Kwiaty składają się z 5 czerwonych działek kielicha, 5 cytrynowożółtych z czerwonymi prążkami płatków korony, 1 pięciodzielnego słupka i 5 pręcików.
Owoce, owalne jagody, bruzdkowane lub gładkie o kształcie przerośniętego ogórka, przypominające piłki do futbolu amerykańskiego. Okryte są grubą łupiną.
Zawierają 20 do 60 płaskich lub kulistych nasion (tzw. ziaren kakaowych), pokrytych aromatycznym białym śluzem, pogrążonych w przyjemnie pachnącym, czerwonawym miąższu o słodkawym smaku.
Kakaowiec potrzebuje wilgotnego, gorącego klimatu o małych amplitudach dobowych i rocznych temperatur, a taki charakter ma klimat okołorównikowy. Gatunek ten nie znosi silnych
wiatrów oraz ostrego słońca, dlatego drzewo kakaowe najlepiej rozwija się pod osłoną wysokich drzew. Kakaowiec uprawia się na żyznych, głębokich i przewiewnych glebach dobrze odwadnianych.
Drzewa kakaowca sadzi się w rzędach w odległości 2-6 metrów. Drzewo zaczyna owocować między 3 a 5 rokiem od zasadzenia, a największe plony można zbierać gdy drzewo ma od 8 do 15 lat. Od 4 do 6 miesięcy po zakwitnięciu ukazują się owoce.
Występują dwa okresy zbiorów-główny od września do marca i drugorzędny od kwietnia do września. Po zebraniu owoce rozcina się na pół i wyjmuje się z nich ziarna wraz z miąższem.
Surowiec: Dojrzałe owoce usypuje się w pryzmy, które pod przykryciem w ciągu 4-5 dni ulegają wstępnej fermentacji. Następnie wyłuskuje się nasiona, które poddawane są wtórnej fermentacji, a po niej suszone. Kolejnym krokiem jest prażenie i mielenie, w wyniku czego otrzymywana jest gęsta masa, z której w procesie tłoczenia otrzymuje się masło kakaowe, a odtłuszczone wytłoki, poddane powtórnemu mieleniu, przybierają postać proszku kakaowego (potocznie: kakao).