Shinrin-yoku (kąpiel leśna) to prozdrowotna praktyka kontaktu z naturą, głównie środowiskiem leśnym powstała w Japonii, początkowo popularna na Dalekim Wschodzie, obecnie na całym świecie. Polega na wolnych, relaksacyjnych spacerach i odbiorze naturalnego otoczenia wszystkimi zmysłami. Może być wykorzystywana jako technika profilaktyczna, rehabilitacyjna lub wspomagająca leczenie. Zanurzenie się w leśną atmosferę przywodzi na myśl zanurzenie się w wodzie – do czego właśnie nawiązuje nazwa.
Głównym założeniem jest intensyfikacja ekspozycji na środowisko leśne – bogate w czynniki aerobiologiczne, fitoncydy i olejki eteryczne, leśną florę bakteryjną, w tym Mycobacterium vaccae), posiadające naturalne cechy klimatyczne (oświetlenie, wilgotność, nasłonecznienie) oraz zapewniające odbiór naturalnych bodźców zmysłowych (zapachy, dźwięki, faktury). Czynniki te wspomagają organizm w procesie relaksacji, regeneracji po stresie oraz normalizacji parametrów życiowych związanych z pobudzeniem współczulnego układu nerwowego, jak ciśnienie krwi, tętno, poziom glikemii czy procesy odpornościowe. Szereg wyników badań naukowych wskazuje na jej użyteczność jako jednej z technik terapeutycznych.
Kąpiele leśne wpływają zarówno na fizjologiczne, jak i psychologiczne funkcje organizmu ludzkiego, co udowodniono w licznych badaniach naukowych. Mechanizmy oddziaływania lasu są złożone, główną rolę przypisuje się wydzielanym przez rośliny fitoncydom, bytującym w lasach mikroorganizmom oraz indukowaniu zmysłów bodźcami, które organizm odczytuje jako bezpieczne i zapewniające warunki do przeżycia, umożliwiając zmniejszenie odczuwanego napięcia.
Układ odpornościowy
Fitoncydy znacząco zwiększają aktywność komórek biorących udział w funkcjach obronnych organizmu, tzw. naturalnych zabójców (NK)
Stres fizjologiczny
Hormonem, którego poziom wzrasta podczas doznawania przewlekłego stresu, jest kortyzol, a podczas ostrej nerwowej sytuacji – adrenalina.
Układ krążenia
Kąpiel leśna powoduje zmiany w ciśnieniu krwi i tętnie w kierunku normalizowania. U osób z wysokim wyjściowym ciśnieniem krwi i tętnem shinrin-yoku powoduje spadek ich wartości, a u tych z niskimi- wzrost.
Układ nerwowy
Pracę autonomicznego układu nerwowego mierzy się m.in. za pomocą zmienności rytmu zatokowego (HRV, ang. heart rate variability). Zwiększona aktywność układu współczulnego, odpowiedzialnego za fizjologiczne reakcje stresu, powoduje obniżenie HRV. Praca układu przywspółczulnego, bardziej aktywnego w stanie odprężenia, to wyższy HRV.
Choroby metaboliczne
Wykazano, że kąpiele leśne obniżają poziom glikemii u osób chorych na cukrzycę insulinoniezależną, a mechanizm nie jest związany z intensywnością wysiłku ani ilością spalanych kalorii.