Rącznik pospolity, dawniej też rycynus lub kleszczowina to gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych. Pochodzi prawdopodobnie z północno-wschodniej Afryki i Bliskiego Wschodu. Jako gatunek zawleczony szeroko rozprzestrzenił się w regionach o klimacie tropikalnym i podzwrotnikowym. W wielu krajach świata jest także uprawiany.
Rącznik pospolity zwyczajowo nazywany jest także kleszczowiną pospolitą lub rycynusem. Nazwa kleszczowina od wyglądu.
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski: Nasiona rącznika – Semen Ricini. Wytwarza się z nich olej rycynowy, rącznikowy – Oleum Ricini. Nasiona zawierają 35–58% tłuszczu, a także około 20% białka oraz trujące związki – alkaloid rycyninę i białko rycynę.
Zastosowanie medyczne: Olej rycynowy stosowany w medycynie, w przeciwieństwie do technicznego otrzymuje się tylko przez tłoczenie na zimno. Działa on drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, pobudzając jego perystaltykę i dlatego działa rozwalniająco i przeczyszczająco. Olej rycynowy będący składnikiem maści i past jest środkiem leczniczym przy leczeniu wrzodów skóry, oparzeń, leiszmaniozy skórnej, chorób pochwy i szyjki macicy oraz okulistyce, przy złuszczającym zapaleniu powiek rogówki.
Zastosowanie przemysłowe: Z nasion tłoczonych na ciepło otrzymuje się do 60% oleju nieschnącego, z którego po dehydrogenacji otrzymuje się olej schnący w zależności od przyszłego zastosowania.
Roślina ozdobna. Roślina uprawiana na całym świecie w celach ozdobnych, głównie ze względu na ładny pokrój, duże i zdrowo wyglądające liście, bujny wzrost oraz ładne owoce. Jej uprawa jest jednak niebezpieczna ze względu na silnie trujące właściwości.
W ogrodzie używany jest jako naturalny repelent przeciw kretom i turkuciom.
Roślina kosmetyczna:
Olej rycynowy dodawany jest do lotionów i płynnych brylantyn.