Technologia olejków eterycznych to dział technologii chemicznej zajmujący się metodami wytwarzania olejków eterycznych z olejkodajnych surowców roślinnych na skalę przemysłową, ściśle związany z inżynierią procesową. Technologia obejmuje sposoby przygotowania surowców, wyodrębniania użytecznych składników oraz ich oczyszczania, przetwarzania i przechowywania. Jakość produktów (w tym ich zapach) i wydajność procesów technologicznych zależy od rodzaju stosowanych urządzeń przemysłowych (instalacji).
Olejki lotne pozyskuje się na skalę przemysłową ze świeżych bądź suszonych roślin. Są wyodrębniane z odpowiedniego surowca roślinnego najczęściej przez destylację z parą wodną lub ekstrakcję. Są stosowane, wraz z innymi substancjami zapachowymi, np. w perfumiarstwie (np. perfumy, wody toaletowe. tj. woda kolońska). Olejki lub całe rośliny olejkodajne są też wykorzystywane jako przyprawy, środki terapeutyczne (ziołolecznictwo) oraz w aromaterapii.
Pozyskiwanie olejków eterycznych
Zależnie od rodzaju surowców zielarskich olejki eteryczne uzyskuje się przez:
destylację z parą wodną
wytłaczanie
ekstrakcję rozpuszczalnikami lotnymi (ługowanie)
absorpcję w tłuszczach na zimno (enfleurage)
ekstrakcję rozpuszczalnikami nielotnymi (maceracja, enfleurage à chaud, ługowanie)
Procesy przetwarzania olejków, wyodrębnionych z roślin, to np. ich oczyszczanie lub rozdzielanie – wyodrębnienie poszczególnych substancji chemicznych.
Olejki otrzymywane przez destylację z parą wodną
Olejki otrzymywane przez wytłaczanie
Olejki otrzymywane przez ekstrakcję rozpuszczalnikami lotnymi
Olejki otrzymywane metodą enfleurage
Olejki otrzymywane metodą maceracji
Olejki eteryczne są stosowane przede wszystkim:
jako środki terapeutyczne (ziołolecznictwo, „medycyna naturalna”, aromaterapia)
w produkcji perfum i innych produktów zapachowych, np. aromatów spożywczych
Zastosowania w charakterze leków wymagają wykazania zgodności ze standardami, określonymi farmakopeach, ponieważ rzeczywista aktywność biologiczna zależy od wielu czynników, takich jak jakość surowca zielarskiego, sposób pozyskiwania olejku, sposób i czas przechowywania itp.
olejki i substancje olejkodajne mogą być stosowane jako leki:
drażniące – drażnią czuciowe i bólowe zakończenia nerwów, rozszerzają naczynia krwionośne, wywołując przekrwienia i stany zapalne, co przyspiesza wytwarzanie przeciwciał przez ustrój (olejki rozmarynowy, eukaliptusowy, gorczyczny, kamfora)
przeciwbakteryjne – wstrzymują rozwój drobnoustrojów lub zabijają je (olejki tymiankowy, miętowy, anyżkowy, majerankowy)
wykrztuśne – pobudzają wydzielanie śluzu i dezynfekują drogi oddechowe (olejki sosnowy, eukaliptusowy, szałwiowy, miętowy, czosnkowy)
moczopędne – pobudzają wydzielanie moczu i działają dezynfekująco na drogi moczowe (olejki jałowcowy, pietruszkowy)
żółciopędne – pobudzają tworzenie i wydzielanie się żółci oraz przeciwdziałają skurczom woreczka żółciowego (olejki miętowy, tymiankowy)
żołądkowe – pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i ułatwiają trawienie (olejki z roślin z rodziny baldaszkowatych)
uspokajające i znieczulające – porażają ośrodki kory mózgowej i rdzenia przedłużonego (olejki walerianowy, melisy, goździkowy, tatarakowy)