Kategoria: Rośliny przyprawowe

Bazylia eugenolowa to gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w stanie dzikim w tropikalnej części Azji i Afryki. Uprawiana w wielu krajach, także w Polsce. Wymaga gleby żyznej, ciepłej, starannie uprawionej. Stanowisko powinno być słoneczne, osłonięte od wiatru. Aby roślina się rozkrzewiała należy uszczykiwać wierzchołki pędów.

Łodyga Wzniesiona, rozgałęziona. Liście jajowate, jasnozielone, błyszczące. Kwiaty drobne, białe, w kątach liści w nibyokółkach na wierzchołkach łodyg. Kwitnie pod koniec lipca lub na początku sierpnia.

Roślina ma gorzkawy smak i silny korzenny aromat, przypominający zapach goździków i ziela angielskiego.

Sztuka kulinarna: roślina przyprawowa
Często stosowana do przetworów z warzyw (pomidorów, ogórków, papryki, cukinii).
Doskonale sprawdza się jako przyprawa do jabłek lub gruszek, w produkcji różnego rodzaju dżemów, konfitur, marmolad, soków i galaretek.

Roślina kosmetyczna.
Dawniej bazylia była stosowana do odświeżających kąpieli.

Roślina lecznicza:
Surowiec zielarski: surowcem zielarskim jest ziele. Zawiera garbniki, saponiny, olejek eteryczny.
Działanie: Dawniej stosowana jako lek regulujący trawienie, pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego, a także do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej. Obecnie jako lek rozkurczowy i żołądkowy.
Zbiór i suszenie: Zbiera się na początku kwitnienia roślin. Ściętej rośliny nie należy gnieść ani zostawiać na słońcu. Suszyć po rozłożeniu cienką warstwą w temperaturze 35 stopni.

Bazylia pospolita, zwyczajowo zwana też bazylią wonną, bazylkiem ogrodowym, bazylijką zwyczajną, balsamem, bazyliszką polską to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny jasnotowatych. Pochodzi prawdopodobnie z tropikalnej strefy Afryki, ale obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie.

Łodyga o przekroju czworokątnym i czerwonawym zabarwieniu, rozgałęziona. Liście ulistnienie nakrzyżległe. Liście jasnozielone, błyszczące, Jajowate lub romboidalne, o brzegu karbowanym, rzadziej ząbkowanym. Na spodniej stronie znajdują się gruczoły wytwarzające olejek eteryczny. Kwiaty kielich dwuwargowy, o krótkiej rurce. Koloru czerwonawego, różowego lub żółtobiałego. Kwiaty zebrane po 6 w nibyokółki, które wyrastają z kątów liściowych lub tworzą nibykłosy na szczycie pędu. Kwiaty obfitują w nektar. Kwitnie w lipcu i w sierpniu. Owoce mała, owalna, brązowa niełupka.

Roślina przyprawowa – ma miły, korzenny, słodkawy i pikantny smak i zapach. Jako przyprawy używa się świeżych lub suszonych liści lub całego ziela, które ścina się w czasie kwitnienia. Wówczas roślina odrasta i powtórnie kwitnie. Najlepiej dodawać ją do sałatek i zup, duszonych warzyw oraz twarożku. Można również nacierać zielem mięsa przed dalszym przyrządzaniem. Niezastąpiony składnik prawie wszystkich włoskich dań, świetnie komponuje się z makaronem i pomidorami, główny składnik pesto roślina miododajna.
Olejek eteryczny używany jest w przemyśle perfumeryjnym do wyrobu perfum i mydła W przemyśle spożywczym wykorzystywana do wyrobu konserw W przemyśle spirytusowym stosowana do wyrobu likierów Do dziś bazylię traktuje się jako roślinę ozdobną Odstrasza owady.

Roślina lecznicza Surowiec zielarski: ziele bazylii. Zawiera olejek eteryczny – olejek bazyliowy – ma bardzo silny, korzenno-kwiatowy zapach i lekko żółtawą barwę. Jego głównymi składnikami są: metylochawikol, cyneol i linalol, eugenol, cytral, limonen, terpinen. Zawiera garbniki, saponiny, flawonoidy, substancje gorzkie, olej tłusty zawierający oksykwasy tłuszczowe, sole mineralne, witaminy Poprawia trawienie i ułatwia przyswajanie pokarmu – działa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa słabo wiatropędnie przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Powszechnie uważa się, że działa przeciwdepresyjnie, poprawia nastrój i dodaje sił. Stosuje się w łagodnych zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, przy niedoborze soku żołądkowego.

Bergera koenigii to Drzewo curry, Liść curry, gatunek krzewu z rodziny rutowatych. Występuje w południowej Azji, na wyspie Cejlon, w Indiach.
Gatunek ten zaliczany był do rodzaju Murraya pod nazwą Murraya koenigii  Spreng. (polska nazwa: murraja Koeniga) lub do rodzaju Chalcas pod nazwą Chalcas koenigii. Kurz. Według nowszych ujęć taksonomicznych przeniesiony został do rodzaju Bergera i ma nazwę Bergera koenigii L.

Kulinaria (liść curry)
W Indiach roślina ta jest określana potocznie po angielsku jako curry leaf tree, gdyż jej liście są używane jako przyprawa (pod nazwą „liście curry”) i wbrew zbieżności nazw nie stanowią koniecznego składnika mieszanki przypraw curry. Liście curry często są składnikiem potrawy curry. Przyprawę można nabyć w postaci sproszkowanych lub całych liści. Ich nazwa (w hindi kari patta) pochodzi od tamilskiego słowa kar-ivep-illai, czyli „liście czarnego nimu”, samo słowo kari pochodzi w tym przypadku od tamilskiego karuppu „czarny”. Nazwa zaś potrawy i używanej doń mieszanki przypraw pochodzi zaś od tamilskiego słowa kari („warzywa”).

Roślina lecznicza
Używanie liści curry może przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. W lecznictwie ludowym liście używane są jako lek przeciw schorzeniom żołądka oraz jako środek wzmacniający.

Biedrzeniec anyż – anyż, anyżek to gatunek jednorocznej rośliny z rodziny selerowatych. Pochodzi, najprawdopodobniej, ze wschodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego. Współcześnie biedrzeniec anyż występuje wyłącznie w uprawie; nie jest znany ze stanowisk naturalnych. W Polsce jest uprawiany i czasami, przejściowo, dziczejący.

Łodyga do 50 cm wysokości. Dęta (pusta w środku, w międzywęźlach), okrągła, płytko bruzdkowana. Rozgałęziona na 2/3 wysokości.
Liście zmienne w zależności od umiejscowienia. Najniższe długoogonkowe, okrągławe, ząbkowane; środkowe również długoogonkowe, ząbkowane; górne liście siedzące, 2-3-krotnie pierzastosieczne lub niepodzielone.
Kwiaty białe, płatki owłosione, odpadające, zebrane w płaskie baldachy, złożone z 5-10 szypułek; baldaszki 4-9-kwiatowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Obcopylne, miododajne.
Owoc rozłupnia jest jajowata lub gruszkowata o bokach lekko spłaszczonych, żółtawozielona lub zielonawoszara, 3–5 mm długa i do 3 mm szeroka. Zwieńczona jest stylopodium z dwoma krótkimi, odgiętymi ostrymi końcami. Rozłupki są na szczycie przyrośnięte do ośki i połączone z płaską płaszczyzną spojenia i wypukłą powierzchnią grzbietową. Każda rozłupka ma 5 pierwotnych, przebiegających podłużnie żeberek, w tym 3 grzbietowe i 2 boczne żeberka słabo wystające i jaśniejszej barwy. Korzeń cienki, palowy.

W Polsce uprawiany jest od średniowiecza, kiedy to został sprowadzony przez benedyktynów.

Surowiec zielarski Owoc anyżu – cała, wysuszona rozłupnia, często z małym fragmentem cienkiej, sztywnej, lekko zgiętej szypułki.

Działanie i zastosowanie Owoce działają wykrztuśnie (składnik syropów), rozkurczowo, moczo- i wiatropędnie, także pobudzają laktację. Działają także w niewielkim stopniu przeciwbakteryjnie.

Olejek anyżowy jest środkiem smakowym i aromatycznym, wykorzystywanym w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym i farmaceutycznym oraz spirytusowym. Działa: zewnętrznie odkażająco na skórę, toksycznie na pasożyty, odstraszająco na owady; wewnętrznie wykrztuśnie i rozkurczająco – do inhalacji, w pediatrii jako środek wiatropędny.

Buchanania lanzan Spreng. to gatunek suchego drzewa lisciatego z rodziny nanerczowatych. Występuje w południowej Azji (Indie, Indochiny, Malezja0. Lokalne nazwy: chironji, charoli, priyal.

Owoce i nasiona tego gatunku są wykorzystywane w krajach Azji południowej i południowo-wschodniej jako przyprawa, substytut migdałów, a także w indyjskiej medycynie ludowej jako kosmetyk, zaś kora jako środek przeciw dyzenterii.

Z organicznego ekstraktu z liści scharakteryzowano trzy główne składniki chemiczne o silnej wartości leczniczej, a mianowicie celidoniol, wymiocynę i epinitol.

Wyciągi takie wykazują głównie działanie przeciwcukrzycowe, przeciwhiperlipidemiczne, przeciwutleniające, przeciwzapalne, gojące rany, przeciwbiegunkowe, przeciwtoksyny, w tym szereg innych właściwości leczniczych.

Prowadzone są badania nad leczniczymi właściwościami chironji, stwierdzono pozytywne efekty m.in. w leczeniu nowotworów krwi

Z nasion pozyskiwane są unikalne biomateriały i biofilmy, które mogą stać się głównym dostawcą w przemyśle farmaceutycznym.

Bylica draganek, zwana także bylicą estragon, bylicą głupich, dragankiem, estragonem to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Dziko występuje w Azji, południowo-wschodniej Europie i Ameryce Północnej. Powszechnie stosowana w szczególności w Hiszpanii, Niemczech i Francji. W tym ostatnim kraju zyskała miano króla przypraw. W wielu krajach jest uprawiana. Status gatunku we florze Polski: gatunek uprawiany, kenofit i efemerofit.

Bylina, Kwitnie od lipca do października. Lubi stanowiska nasłonecznione, gleby próchniczne i wilgotne. Kształtem i wysokością zbliżona do bylicy piołun, lecz słabiej rozkrzewiona. Łodyga prosta, na wpół zdrewniała, wysokość do 150 cm. Liście lancetowate lub równowąskie, zaostrzone, całobrzegie, lekko zwisające. Kwiaty koszyczki osadzone wzdłuż gałązek szczytowych, nieco mniejsze niż u bylicy piołun, zebrane w luźne wiechy.

Sztuka kulinarna Estragon używany jest do zaprawiania octów ziołowych i musztardy. Używa się go do kiszenia ogórków i kapusty. Świeże ziele można dodawać do sałatek oraz zup. Poprawia smak niesłonych potraw, z tego względu jest stosowany w diecie bezsolnej. Doskonały do drobiu, ryb i potraw z jajek. Estragonu nie należy gotować.

Roślina lecznicza – najczęściej stanowi składnik mieszanek ziołowych. Surowiec zielarski: ziele estragonu , w jego skład wchodzą olejki eteryczne, gorycze, garbniki, karoteny i dużo soli mineralnych, w tym jod. Działanie: lekko moczopędne; wzmaga wydzielanie soków trawiennych i uzupełnia braki witaminy A. Stosuje się go przy kuracjach wzmacniających, przy braku apetytu lub też przy zaburzeniach żołądkowych. Jednak jego działanie jest słabe, stąd też używa się go najczęściej w mieszankach ziołowych.

Roślina uprawna, uprawiana jako roślina przyprawowa.