Kategoria: Rośliny

Żyto zwyczajne to gatunek zbóż z rodziny wiechlinowatych, najważniejszy pod względem gospodarczym przedstawiciel rodzaju żyto. Gatunek uprawiany jest jako jednoroczna roślina ozima, rzadziej jara. Uprawiana na glebach lekkich. Cechuje się dużą odpornością na mróz i małymi wymaganiami glebowymi i cieplnymi. Rozmieszczenie upraw związane jest z tradycją upraw, wykorzystaniem żyta jako paszy dla zwierząt gospodarskich oraz spożyciem żytniego chleba. Po jego skrzyżowaniu z pszenicą uzyskano pszenżyto.

Żyto jest jednym z najbardziej odpornych zbóż, można je uprawiać na wszystkich rodzajach gleb, a rodzaj gleby nie wpływa znacząco na plony. Żyto można uprawiać na glebach bardzo lekkich nawet w monokulturze. Odporne jest również na susze i zimne temperatury.

Żyto jest bardzo podatne na rozwój sporysza powodowanego przez grzyb – buławinkę czerwoną. Spożycie zarażonego nim żyta przez człowieka lub zwierzę może powodować ergotyzm

Zastosowanie
Roślina wykorzystywana jest w całości, ew. słoma lub ziarno, jako pasza. Mąka żytnia może być używana do produkcji pieczywa żytniego, razowego i chleba na zakwasie, lecz ciasto jest mniej elastyczne niż pszeniczne i trzyma mniej dwutlenku węgla. Żytni chleb posiada więcej smaku niż pszeniczny, ma mniej kalorii i wyższą zawartość minerałów. Żyto również jest używane w Stanach Zjednoczonych do robienia whisky, ginu w Holandii, a w Rosji do produkcji piwa. W Polsce jest składnikiem bimbru o nazwie Żytko jako produkt regionalny produkowany na terenach zamieszkałych przez Białych Górali. Dojrzała słoma rośliny ma zastosowanie w produkcji strzechy, pościeli, papieru i słomianych kapeluszy.

Ziemniak to gatunek rośliny należący do rodziny psiankowatych. Nazwa „ziemniak” odnosi się tak do całej rośliny, jak i do jej jadalnych, bogatych w skrobię bulw pędowych, z powodu których ten gatunek uprawia się na skalę masową. Roślina wywodzi się z Ameryki Południowej, gdzie zaczęto ją uprawiać już tysiące lat temu. Ziemniak został przywieziony do Europy w końcu XVI wieku, a w ciągu następnych stuleci stał się jednym z podstawowych składników jadłospisu na całym świecie. W 2009 był czwartą pod względem wielkości produkcji rośliną uprawną (po kukurydzy, ryżu i pszenicy).
W stanie dzikim ponad 200 gatunków bulwiastych psianek występuje w obu Amerykach, od Stanów Zjednoczonych po Urugwaj.W XIX wieku ziemniak stał się podstawą diety milionów mieszkańców kontynentu i nieodzownym elementem wielu kuchni regionalnych

Roślina zawiera szereg glikoalkaloidów, a także alkaloidy. Glikoalkaloidy mają działanie antybakteryjne, oraz zapewniają odporność na niektóre owady lub inne szkodniki w uprawach. W gatunku uprawianym stężenie metabolitów wtórnych jest niższe niż u spokrewnionych gatunków dzikich, które wytwarzają także dodatkowe glikoalkaloidy. Stężenia poniżej 200 mg/kg są nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt, a nawet poprawiają smak bulw. Stężenia wyższe są toksyczne.

Roślina jadalna:

Ziemniak jest uprawiany w zdecydowanej większości krajów świata. Bulwy cenione są ze względu na wartości odżywcze oraz smakowe. Podstawowym składnikiem odżywczym jest skrobia. Drugą ważną grupą składników są białka i aminokwasy. W mniejszych ilościach występują w bulwach cukry rozpuszczalne, a także kwasy tłuszczowe. Składniki mineralne takie jak wapń, chlor, żelazo, jod, siarka. Ziemniaki są także ważnym źródłem witaminy C, PP, B1, B2 i B6. Zawartość poszczególnych składników zależy zarówno od warunków wzrostu roślin, jak i genotypu odmiany. Poza witaminą C w bulwach zawarte są także związki fenolowe o charakterze przeciwutleniaczy. Przebadane odmiany andyjskie zawierają od 1,12 do 12,37 mg równoważnika kwasu galusowego. Ze względu na przypisywane właściwości prozdrowotne znaczenie zyskały odmiany o barwnym miąższu, zawierające antocyjany.
Mogą one zapobiegać rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów oraz degradacji siatkówki oka. Związki fenolowe i antocyjany odpowiedzialne za przeciwnowotworowe właściwości kolorowych odmian zachowywane są nawet po rocznym przechowywaniu przed przetworzeniem, po upieczeniu

Roślina pastewna

Ziemniak jest też ważną rośliną pastewną, jako gotowany był podstawą tradycyjnej metody żywienia świń.
Roślina przemysłowa
Ziemniaka używa się do produkcji spirytusu, mączki ziemniaczanej, która jest niemalże czystą skrobią. Mączka ziemniaczana jest produktem używanym do wytwarzania wielu produktów spożywczych i przemysłowych.

Słonecznik zwyczajny to gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, obecnie rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie poza rejonem swojego rodzimego występowania. Jest uprawiany w wielu rejonach świata. W Polsce występuje jako roślina uprawna i ozdobna.

Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do października, przedprątne kwiaty zapylane są przez błonkówki. W ciągu dnia koszyczek słonecznika zwrócony jest zawsze w stronę słońca i stąd pochodzi nazwa. Owoce słonecznika zawierają do 38% oleju.

Roślina łatwa w uprawie. Uprawia się z nasion wysiewanych wczesną wiosną wprost do gruntu. W czasie owocowania może wymagać podparcia, gdyż duże i ciężkie koszyczki mogą wywrócić roślinę wraz z korzeniami. Wymaga stanowiska w pełnym słońcu i bardzo obfitego nawożenia.

Zastosowanie
Jest uprawiany jako warzywo o jadalnych nasionach.
Roślina oleista, jedna z ważniejszych. Z nasion otrzymuje się olej słonecznikowy używany jako tłuszcz jadalny, do produkcji margaryny, a także jako tłuszcz techniczny do wytwarzania pokostu, lakierów i mydła. Jest bardzo bogatym źródłem kwasu linolowego.
Wytłoki pozostałe po wyciskaniu oleju z nasion są dobrą paszą dla zwierząt. Istnieją odmiany pastewne, których pędy w postaci kiszonki są używane jako wartościowa pasza dla bydła.
Nasiona słonecznika są bardzo bogatym źródłem mikro i makroelementów, witaminy E oraz aminokwasów.
Skład aminokwasów na 100 g:

Izoleucyna – 1112 mg
Leucyna – 1619 mg
Lizyna – 917 mg
Metionina – 478 mg
Cystyna – 439 mg
Fenyloalanina – 1140 mg
Tyrozyna – 652 mg
Treonina – 907 mg
Tryptofan – 342 mg
Walina – 1287 mg
Arginina – 2340 mg
Histydyna – 615 mg
Alanina – 1092 mg
Kwas asparaginowy – 2389 mg
Kwas glutaminowy – 5442 mg
Glicyna – 1424 mg
Prolina – 1151 mg
Seryna – 1053 mg

Coraz częściej uprawiany jest jako roślina ozdobna w licznych odmianach. Istnieją odmiany o tzw. kwiatach pełnych zawierające wyłącznie kwiaty języczkowe, a także odmiany o kwiatach dwubarwnych.
Do celów leczniczych nasiona były polecane przy zwalczaniu przeziębienia i kaszlu.

Łubin żółty to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-zachodniej Europy, Afryki Północnej i Azji Zachodniej. W Polsce roślina uprawiana i często dziczejąca.

Łodyga
Wzniesiona, prosta, o wysokości przeważnie 25-60 cm.
Liście
Dłoniasto-złożone z 9-11 odwrotnie jajowatych listków.
Kwiaty
Motylkowe, żółte i pachnące, wyrastające w okółkach tworzących grono na szczytach pędów. Występują podkwiatki, kielich jest głęboko dwuwargowy. Roślina miododajna, kwitnie od czerwca do września.
Owoc
Strąk zawierający ponad 5 matowych nasion.
Korzeń
Ma brodawki korzeniowe, które umożliwiają wiązanie azotu atmosferycznego.

Ze względów ekonomicznych i zdrowotnych łubin żółty zaleca się uprawiać tylko na najsłabszych glebach V-VI klasy, w dobrej kulturze.
Należy przestrzegać możliwie wczesnego terminu siewu, optymalnego dla danego regionu.
Należy pamiętać o zaszczepieniu nasion nitraginą łubinową, szczególnie na polach, na których nie uprawiano łubinu przez kilkanaście lat.

Zastosowanie

Doskonały nawóz zielony, wysiewany także jako międzyplon. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej.
Odmiana zawierająca zmniejszoną ilość alkaloidów, zwana słodkim łubinem, jest uprawiana także na paszę.

Gryka zwyczajna to gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Występuje w klimacie umiarkowanym. Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do sierpnia, jest obcopylna. Najważniejsi zapylacze to pszczoły i muchówki. Pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji. W Polsce jest gatunkiem uprawianym, czasami przejściowo dziczejącym.

Zastosowanie
Roślina lecznicza, wartości odżywcze

Wartości odżywcze ziarna
Nasiona gryki zawierają od 10 do 16% białka w zależności od strefy uprawy. Są one cenniejsze niż białka zbóż, a zbliżone wartością i strawnością do białek roślin strączkowych.

Sztuka kulinarna:
Z ziaren gryki zwyczajnej wytwarza się następujące półprodukty spożywcze:
kasza gryczana
mąka gryczana
płatki gryczane
otręby gryczane

W kuchni polskiej wykorzystuje się głównie kaszę gryczaną, rzadziej mąkę. Ze skrobi gryczanej przyrządza się memilmuk – odmianę muk.

Roślina miododajna:
Miód gryczany należy do grupy miodów nektarowych.

Surowiec zielarski
Ziele gryki – całe lub połamane nadziemne części, zebrane we wczesnym okresie kwitnienia przed owocowaniem i natychmiast wysuszone. Surowiec zawiera minimum 3,0% rutyny.
Liście gryki stosuje się w leczeniu żylaków, nadciśnienia tętniczego, krwawień z nosa i przewodu pokarmowego, a przede wszystkim dla wzmocnienia naczyń włosowatych

Skład chemiczny ziela:
Flawonoidy: głównie rutyna (witamina P), kwercetyna, hiperozyd, katechina, procyjanidyny. Także kwasy organiczne: galusowy, kawowy, protokatechonowy i chlorogenowy.

Roślina paszowa:
Odpady z przerobu „ziarna, (łuski i pył) są cennym dodatkiem do pasz. Plewy i słoma wartością pokarmową zbliżone są do zbóż jarych, ale nie wolno ich używać do skarmiania białych zwierząt, u których powoduje tzw. gryczaną wysypkę.
Sadownictwo:
Suche łęty gryczane w czasie spalania wydzielają duże ilości dymu, co wykorzystuje się w sadownictwie do zadymiania kwitnących sadów w okresach wiosennych przymrozków.

Gorczyca to rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Gatunkiem typowym jest Sinapis alba L. Należy do rodziny kapustowatych, rzędu kapustowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.

Gatunki flory Polski

gorczyca biała, gorczyca jasna – antropofit zadomowiony
gorczyca polna – antropofit zadomowiony

Roślina o nazwie gorczyca czarna ma obecnie nazwę naukową kapusta czarna (Brassica nigra (L.), dawniej Sinapis nigra L. ) i nie jest już raczej zaliczana do rodzaju Sinapis.
Podobnie gorczyca sarepska to kapusta sitowata (Brassica juncea (L.) Czern.).