Kategoria: Rośliny

Kukurydza zwyczajna to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Roślina ciepło- i światłolubna. Należy do zbóż. Roślina uprawna – cechuje ją duża wydajność i wartość pokarmowa. W krajach słabo rozwiniętych jest podstawą wyżywienia, w krajach wysoko rozwiniętych – stosowana jest głównie jako pasza dla zwierząt gospodarskich. Pochodzi z Meksyku, ale nie występuje w formie dzikiej.

Zastosowanie:
Podstawowe kierunki wykorzystania kukurydzy:

przemysł młynarski i inne zastosowania spożywcze,
produkcja fruktozy,
produkcja furfurolu,
produkcja krochmalu,
produkcja alkoholu,
produkcja biogazu,
spalanie (surowiec energetyczny).

Wykorzystanie w sztuce kulinarnej i przemyśle spożywczym:

Kukurydza stanowi istotny składnik kuchni meksykańskiej. W innych kuchniach, wśród najbardziej znanych potraw z kukurydzy wyróżnić można polentę i mamałygę.

Przykładowe produkty wytwarzane z ziaren kukurydzy, dostępne w handlu:

olej kukurydziany
syrop kukurydziany – stosowany najczęściej jako dodatek do deserów
skrobia kukurydziana
mąka kukurydziana
kasza kukurydziana
suszone ziarna przeznaczone do prażenia popcornu
płatki kukurydziane – rodzaj płatków śniadaniowych
ziarno preparowane – przeznaczone do bezpośredniego spożycia
biała kukurydza, czyli suszone ziarna specjalnych odmian kukurydzy gotowane w wodzie z dodatkiem wapna – wykorzystywane m.in. do przygotowania meksykańskiej zupy pozole
kukurydza konserwowa
mrożonki
surówki
sałatki

Roślina lecznicza:
Surowiec zielarski: Znamię kukurydzy, skrobia kukurydziana.
Działanie: znamiona kukurydzy stosuje się jako lek moczopędny oraz w pewnym stopniu przeciwzapalny i rozkurczowy w przypadku trudności w oddawaniu moczu. W zapaleniu miedniczek nerkowych i pęcherza oraz w obrzękach wywołanych niewydolnością krążenia i nerek. Stosuje się je również jako lek żółciopędny i pomocniczo w zapaleniu wątroby.
Skrobia jest stosowana jako środek pomocniczy w produkcji preparatów farmaceutycznych.

Wymagania glebowe dla kukurydzy nie są wysokie, może być uprawiana na różnych glebach, niemniej preferuje gleby głębokie, ciepłe o dużej pojemności wodnej takie jak czarnoziemy, czarne zimie oraz lessy. Najlepszy odczyn gleby dla kukurydzy to obojętny.

Jęczmień to rodzaj zbóż z rodziny wiechlinowatych. Obejmuje ok. 40 gatunków traw jednorocznych i trwałych. Pochodzi ze stref umiarkowanych półkuli północnej. Gatunkiem typowym jest Hordeum vulgare L.

Owoce:
Ziarniaki, które zawierają duże ilości skrobi. Mają kształt wydłużony, okryty plewkami, pomarszczony. Plewka ma barwę słomkową.

Zastosowanie:
Do rodzaju tego należą jedne z najstarszych i najważniejszych zbóż. Uprawiany jest jęczmień zwyczajny, przy czym największym jego producentem jest Rosja. Najstarsze znane dowody na uprawę jęczmienia pochodzą z Bliskiego Wschodu

Jęczmień zwyczajny znajduje zastosowanie jako podstawowy surowiec do produkcji słodu jęczmiennego w browarnictwie oraz do produkcji kasz. Jęczmień jest także rośliną pastewną. Krótki okres wegetacji rośliny wynoszący 90 dni umożliwia uprawianie jej na terenach o chłodniejszym klimacie, a specjalnie wyhodowana odmiana o okresie wegetacji wynoszącym 55 dni, także na obszarach dalekiej północy.

Ponadto, jęczmień wykorzystywany jest przy produkcji szkockiej i irlandzkiej whisky.

Niektóre gatunki jęczmienia są roślinami ozdobnymi (jęczmień grzywiasty) lub chwastami (jęczmień płonny).

Owies to rodzaj roślin należących do rodziny wiechlinowatych obejmujący około 35 gatunków (wiele z nich to rośliny uprawne), które w stanie dzikim występują w basenie morza Śródziemnego i Azji Środkowej, a w Polsce dziko występuje głównie owies głuchy (chwast). Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych, rzędu wiechlinowców

Zastosowanie:
Większość w rodzaju Avena stanowią gatunki dzikie i chwasty. Rośliną uprawną jest przede wszystkim Avena sativa, a pozostałymi uprawnymi są: A. strigosa, A. abyssinica, A. bizantina i A. fatua. Wyprodukowane w Polsce ziarno owsa w 80% przeznacza się na paszę, w 15% na materiał siewny, resztę na cele konsumpcyjne. Jednak coraz bardziej poznawane są właściwości chemiczne owsa i znajduje się dla niego coraz bardziej różnorodne zastosowanie:
w dietetyce, w lecznictwie, w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i chemicznym.

Rośliny jadalne:
Owies należy do stosunkowo młodych roślin uprawnych. Pojawił się kilka tysięcy lat później aniżeli jęczmień i pszenica.

Pierwsze znaleziska owsa pochodzą ze Szwajcarii z okresu brązu. Na terenach polskich pierwsze ślady owsa tj. ziarniaki owsa głuchego, pochodzą sprzed ok. 700 lat p.n.e. i odnalezione zostały w Biskupinie k. Żnina, jednak uprawa owsa na większą skalę rozpoczęła się dopiero w VIII wieku.

Owies, podobnie jak żyto jest wtórną roślina uprawną, tzn. początkowo towarzyszył uprawom zbóż jako chwast segetalny. Do Europy przywędrował razem z pszenicą z Azji i w miarę przesuwania się upraw z południa na północ kontynentu, pogarszania się warunków glebowo klimatycznych, zaczął zyskiwać na znaczeniu. Jego dominacja wśród upraw wzrastała i zaczął wypierać gatunki pierwotne. Owies siewny i głuchy są blisko spokrewnione ze sobą

Pszenica zwyczajna to gatunek zbóż z rodziny wiechlinowatych. Jest kosmopolityczną rośliną uprawną, której największe uprawy znajdują się w Europie, wschodniej Azji oraz Indiach, obu Amerykach a także Australii.

Współcześnie uprawiana pszenica zwyczajna powstała w wyniku kilkukrotnych krzyżowań zarówno dziko rosnących, jak i uprawianych gatunków traw, mutacji genetycznych, oraz trwającej już wiele tysięcy lat selekcji dokonywanej przez uprawiających ją ludzi, wyniku tego powstała pszenica o wysokości ok. 40 cm, czterokrotnie większych kłosach i większych, dających się wymłócić ziarnach.

Uprawa:
W Polsce uprawiana jest zarówno pszenica ozima, jak i jara. Pszenica ozima jest zbożem, które w odróżnieniu od innych ozimin nie jest tak wrażliwe na opóźniony termin siewu, ale wykonanie go zgodnie z harmonogramem, daje największe szanse na uzyskanie wysokiego plonu. Przyjmuje się, że optymalny termin siewu pszenicy ozimej przypada we wschodniej części Polski pomiędzy 15 a 20 września. W przypadku Polski centralnej jest to okres pomiędzy 20 a 30 września, a w Polsce południowo-zachodniej, siewy możliwe są nawet do połowy października.

Zastosowanie:
Jedno z podstawowych zbóż. Wytwarza się z niego mąkę i kaszę (mannę i perłową).

Jedna z podstawowych pasz w rolnictwie. W hodowli zwierząt wykorzystuje się również słomę i otręby.

Skrobia jest wykorzystywana w medycynie, a otręby w dietetyce.

Proso zwyczajne, proso właściwe to gatunek samopylnej rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych.
Rośnie dziko w Azji, południowej Afryce, Australii, Meksyku i na Hawajach. Uprawia się ją w wielu krajach świata, głównie w Chinach, Japonii, Bhutanie i RPA. W Polsce występuje rzadko. Trawa jednoroczna. Gatunek dnia krótkiego. Minimalna temperatura niezbędna do wzrostu wynosi 8-10 stopni Celsjusza. Jest trawą uprawną. Preferuje suchsze stanowiska. Rozwojowi roślin sprzyjają gleby żyzne, zasobne w próchnicę.

Jest jedną z najdawniej uprawianych roślin. Najstarsze pozostałości tej rośliny w osadach ludzkich odkryto w Chinach i pochodzą z okresu 8,5-7 tysięcy lat p.n.e. Miejsc, w których zaczęto uprawiać proso mogło być jednak więcej. W Europie było dawniej powszechnie uprawiane, później straciło na znaczeniu, ostatnio znów staje się popularne i powierzchnia jego uprawy wzrosła.

Zastosowanie:
Uprawiane jest głównie na kaszę, zwaną kaszą jaglaną lub jagłami, Otrzymuje się ją z ziarniaków. Kaszę jaglaną zalicza się do tzw. żywności ekologicznej. Zawiera nieco mniej składników odżywczych niż inne zboża, ale nie zawiera glutenu, przez co nadaje się jako składnik diety bezglutenowej. Jest też łatwiej strawna niż inne kasze. Kasza zawiera 10-14% białka, sole mineralne (fosfor, wapń, cynk, jod, potas, sód, magnez, brom) i dwukrotnie więcej niż żyto i pszenica witaminy B1 i B2.
Z ziarna robi się także mąkę używana jako dodatek do kleików i niektórych rodzajów pieczywa. Nie zawiera glutenu.
Ziarniaki prosa są dodawane do gulaszy, warzyw, słodkich ziemniaków.
Ma duże zastosowanie w żywieniu zwierząt, a zwłaszcza ptactwa, jak drób czy ptaki egzotyczne.
Zboże to można też wykorzystać do produkcji skrobi i cukru gronowego.
W Chinach, Afryce i Nepalu proso jest wykorzystywane do warzenia piwa oraz pędzenia alkoholu.

Pszenżyto to mieszaniec zbóż należący do rodziny wiechlinowatych. Niepłodne mieszańce pszenicy i żyta opisane zostały po raz pierwszy w 1875, w 1889 odkryty został płodny mieszaniec. Powstał prawdopodobnie w wyniku podwojenia liczby chromosomów w pierwotnym mieszańcu. Hodowla na większą skalę w różnych krajach rozpoczęła się w latach 50.
XX wieku, a w latach 60. zaczęto wprowadzać do upraw odmiany komercyjne. W Polsce pierwszą odmianę pszenżyta wyhodowano w 1982, i to ona jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną w uprawie na świecie.

Pszenżyto jest zbożem, które jest dość wrażliwe na terminy wysiewu. Ponieważ krzewi się przede wszystkim jesienią, zachowanie optymalnych terminów siewu pszenżyta ozimego ma fundamentalne znaczenie dla uzyskania wysokiego plonu. Optymalne terminy siewu pszenżyta przypadają we wschodniej części Polski pomiędzy 5-20 września, w Polsce centralnej w okolicach 15-25 września, a na zachodzie Polski od 20 września, nawet do 10 października.

Zastosowanie:

Roślina uprawna: obecnie powierzchnia uprawy tego zboża w świecie to około 3,5 mln ha. W uprawie występują formy jare i ozime tego gatunku.

Ziarno paszowe – ze względu na wysoką zawartość białka może służyć jako pasza dla bydła, trzody chlewnej, owiec i ptactwa, a także ze względu na mniejszą zawartość substancji anty żywieniowych niż żyto i mniejsze wymagania pokarmowe niż pszenica.

Ziarno chlebowe – obecnie są odmiany, których ziarno zawiera białka glutenowe i ich mąkę, także cało ziarnową, wykorzystuje się do wypieku chleba na drożdżach, więc bez zakwaszania, czego wymaga mąka żytnia i mieszana.