Kategoria: Uprawa

Nawożenie to stosowanie nawozów celem utrzymania lub zwiększenia zawartości w glebie składników pokarmowych potrzebnych roślinom oraz poprawienia właściwości chemicznych, takich jak odczyn gleby, fizykochemicznych, np. zwiększenie zdolności sorpcyjnych, fizycznych, do których należy polepszenie struktury gleby oraz zwiększenie pojemności wodnej, biologicznych poprzez wpływ nawozów na występowanie pożytecznej mikroflory, z którą wiąże się prawidłowy rozkład resztek pożniwnych.

Nawożenie zapobiega obniżaniu się żyzności gleby, która jest skutkiem wywożenia plonów poza gospodarstwo rolne, a więc i składników mineralnych, z których się te plony składają, procesów erozyjnych, czy wypłukiwania składników w głąb gleby, np. w czasie obfitych opadów.

Wybierając sposób nawożenia rośliny uwzględnić należy jej wymagania pokarmowe, czyli najmniejszą ilość składników pokarmowych potrzebną do uzyskania plonu w odpowiedniej wysokości oraz potrzeby nawozowe, które określają rodzaj i ilość nawozu potrzebną w celu uzyskania dobrej jakości plonu w odpowiednich warunkach glebowych i klimatycznych w konkretnym płodozmianie. Nawożąc należy też starać się zachować równowagę poszczególnych składników w glebie.
Im lepsze roślina ma warunki do wzrostu i im lepsze ma warunki agrotechniczne, tym intensywniejsze nawożenie można zastosować, pamiętając jednak o zachowaniu zasad ochrony środowiska z tym jednak, że lepsze warunki dla wzrostu rośliny oznaczają także, że mniejsza ilość danego składnika pokarmowego jest potrzebna aby uzyskać jednostkę masy plonu.

Nawozy należy stosować tylko w takich ilościach, które poszczególna roślina może wykorzystać lub które dana gleba może zatrzymać. Zbyt duże dawki, nieodpowiednie proporcje składników pokarmowych lub brak możliwości wykorzystania nawozu w danych warunkach glebowych, przy niedostatku lub nadmiarze wody, niektórych pierwiastków, nieodpowiednim odczynie gleby lub nadmiernym zachwaszczeniu, są przyczyną degradacji siedliska rolniczego oraz zanieczyszczenia środowiska, np. eutrofizacji zbiorników wodnych. Dotyczy to zwłaszcza nawozów mineralnych.

Nawozy mineralne:
Aby uzupełnić występujący często niedobór jednego lub kilku ze składników pokarmowych w danej glebie, ewentualnie aby zwiększyć plon masy zielonej, stosuje się nawożenie nawozami mineralnymi, wykorzystując zwłaszcza te składniki pokarmowe, które na danej glebie dają zwykle lepsze wyniki produkcyjne. Nieprawidłowa gospodarka nawozami mineralnymi, zwłaszcza nawozami azotowymi i fosforowymi, prowadzić może do przenawożenia rośliny i gromadzenia się w jej tkankach szkodliwych substancji.

Oznaczanie potrzeb nawozowych:
W Polsce stacje chemiczno-rolnicze określają potrzeby nawozowe roślin oraz zasobność gleb w przyswajalne dla roślin składniki w poszczególnych gospodarstwach, tworząc mapy zasobności gleb. Wielkość dawek na 1 ha powierzchni określić można doświadczalnie lub za pomocą metod chemicznych, fizykochemicznych czy mikrobiologicznych.

charakter, właściwości gleby: typ, rodzaj, gatunek; właściwości fizyczne, chemiczne, fizykochemiczne,
stopień kultury roli,
warunki klimatyczne,
stosunki wodno-powietrzne w glebie,
rzeźba terenu;
Planując wielkość plonu oraz dawkę nawozu należy uwzględnić każdy z wymienionych czynników,ponadto inne, dotyczące gatunku i odmiany uprawianej rośliny, odczynu gleby, czasu siewu, sadzenia oraz stosowanego płodozmianu, właściwości nawozu a także opłacalności nawożenia. Jeżeli chodzi o właściwości nawozów, to wiążą się z tym liczne problemy, jako że stosowanie ich może powodować zmianę odczynu gleby, zasolenie, nawozy mogą być łatwo lub trudno wymywane i przemieszczane.

Rodzaje nawożenia:
Nawożenie przedsiewne, gdy nawozy wprowadza się do gleby przed siewem roślin, stosując np. orkę lub bronowanie, dzięki czemu są one dokładnie z glebą wymieszane.
Większość nawozów używa się właśnie w ten sposób, np. obornik i kompost.
Nawożenie siewne stosuje się jednocześnie z siewem nasion.
Nawożenie pogłówne gdzie nawozy są dostarczane do gleby w trakcie wegetacji roślin, często w postaci płynnej (gnojowica, gnojówka itp.). Można tu wyróżnić nawożenie dolistne, gdzie słabo stężony nawóz dostarczany jest bezpośrednio na liście rośliny.
Można zastosować także nawożenie donasienne, mocząc nasiona w roztworach mikronawozów, zapewniające roślinie dobry start.

Irygacja (nawadnianie, system irygacyjny), to jeden z systemów melioracji polegający na dostarczaniu wody do gleby w celu zapewnienia odpowiednich warunków wegetacji roślin uprawnych.

Źródłem wody mogą być zbiorniki wodne naturalne i sztuczne, wody powodziowe, rzeki, kanały, studnie i ścieki. Budowa i eksploatacja urządzeń nawadniających jest kosztowna, dlatego opłacają się one tylko w produkcji intensywnej. Niekiedy z wodą wprowadza się również składniki pokarmowe roślin, gdy wykorzystuje się ścieki lub dodaje nawóz do wody deszczowanej. Przy deszczowaniu roślin następuje zmywanie licznych szkodników, takich jak mszyce, przędziorki, pchełki. Stopień tego zmywania zależy od gatunku rośliny – najsilniejsze jest na bobiku, kapuście i burakach, znacznie słabsze na ziemniakach, lucernie i koniczynie. Nawadnianie może mieć także skutki ujemne, jeżeli wykonuje się je zbyt często, zbyt intensywnie, lub dawki polewowe są zbyt duże.

W zależności od sposobu rozprowadzania wody rozróżnia się następujące rodzaje nawadniania:
bruzdowe – nawadnianie gruntów ornych, polegające na wprowadzaniu wody do specjalnie wykonanych bruzd, z których przesiąka ona do gleby; stosowane przy utylizacji ścieków miejskich,
podsiąkowe – sposób nawadniania użytków zielonych polegający na spiętrzaniu wody w rowach odwadniających, wskutek czego woda przesiąka do gleby powodując jej pełne nawilżenie,
przesiąkowe (wgłębne) – doprowadzanie wody do głębszych warstw gleby za pomocą specjalnych rurociągów porowatych lub zaopatrzonych w otwory, a niekiedy za pomocą ciągów
drenarskich lub drenów krecich; do takiego nawadniania można stosować wodę czystą lub wody ściekowe,
stokowe – nawadnianie wodą spływającą cienką warstwą po powierzchni o określonym spadku, wsiąkającą po drodze w glebę,
zalewowe – zalewanie warstwą wody około 20 cm pola podzielonego grobelkami na kwatery; stagnująca woda w kwaterze wsiąka w glebę, a jej nadmiar zastaje odprowadzony do rowów odwadniających; ten sposób nawadniania stosuje się prawie wyłącznie na użytkach zielonych.
deszczowniane, nawadnianie pól za pomocą sztucznego deszczu wytwarzanego przez deszczownię,
kroplowe, polegające na umiejscowieniu przy roślinach przewodów polietylenowych zaopatrzonych w dozatory kroplowe, przez które kroplami, grawitacyjnie lub niskociśnieniowo, przecieka woda lub woda z rozpuszczonym nawozem mineralnym; stosowane jest w uprawach szklarniowych i polowych oraz intensywnych sadach; jakość wody ma tu bardzo duże znaczenie – woda złej jakości powoduje pogorszenie wydatku wskutek częściowego lub całkowitego zablokowania emiterów,

Nawadnianie można pełnić dodatkowe funkcje:
nawożące, zasilające glebę rozpuszczonymi w wodzie nawadniającej nawozami mineralnymi lub żyznymi namułami rozpuszczonymi w wodzie nawadniającej,

ogrzewające – nawadnianie wodą cieplejszą niż gleba w celu jej ogrzania i przyspieszenia rozwoju mikroorganizmów glebowych oraz przedłużenia okresu wegetacji roślin; wykonuje się je wiosną lub jesienią używając ciepłych wód ściekowych z zakładów przemysłowych albo ciepłej wody wgłębnej; wiosenne deszczowanie sadu rozpyloną wodą chroni kwiaty i inną roślinność oraz zawiązki owoców przed przymrozkami.

Materiał siewny to części roślin, służące do rozmnażania. Są to części generatywne (nasiona, owoce, części owoców) oraz wegetatywne (bulwy, cebule, korzenie spichrzowe, kłącza, rozłogi). Materiał siewny musi odpowiadać określonym normom jakościowym. Np. dobre ziarno siewne zbóż powinno być wiadomej odmiany, wolne od nasion chwastów i innych zanieczyszczeń oraz od chorób i szkodników, powinno mieć wysoką zdolność i energię kiełkowania, mieć odpowiednią masę, barwę i zapach – typowe dla danego gatunku. Wartość materiału siewnego zależy w dużym stopniu od warunków pogodowych podczas zbioru oraz warunków przechowywania.

W celu uzyskania materiału siewnego wysokiej jakości stosowane są systemy kwalifikacyjne gwarantujące tożsamość i czystość odmianową. W celu przeciwdziałania obniżenia plenności (wyradzaniu się roślin) zaleca się okresowo wymieniać materiał siewny na kwalifikowany, spełniający określone normy jakościowe i handlowe, zanim zostanie przeznaczony do siewu. W materiale siewnym pochodzącym z plantacji odpowiadających tym wymaganiom rozróżnia się następujące kategorie i stopnie kwalifikacji:

Siewka, to etap w rozwoju rośliny następujący po kiełkowaniu nasiona, czyli po pojawieniu się korzonka zarodkowego (kiełka). Siewki, w odróżnieniu od kolejnych etapów rozwoju, rosną dzięki substancjom pokarmowym zgromadzonym w nasionie.

W fazie siewki z korzenia zarodkowego zaczynają wyrastać korzenie boczne kotwiczące roślinę w glebie, a z pączka wyrasta młody pęd osiągający powierzchnię ziemi. W zależności od tego czy kiełkowanie jest epigeiczne lub hipogeiczne, liście zarodkowe, czyli liścienie, są wynoszone ponad lub pozostają pod powierzchnią gleby. Po wykształceniu liści asymilacyjnych i umocowaniu się korzenia w glebie siewka staje się samożywna.

Kiełkowanie, to zespół procesów zachodzących wewnątrz nasiona, które prowadzą do aktywacji zarodka. Rozpoczęcie wzrostu siewki jest zakończeniem kiełkowania i rozpoczęciem następnej fazy rozwojowej. Makroskopowym objawem zakończonego kiełkowania jest pojawienie się korzonka zarodkowego, co jest już objawem wzrostu. Kiełkowanie polega na przemianie nasienia w siewkę.

Nasiono, zanim wykiełkuje, pobiera wodę z otoczenia. Potem przez łupinę zaczyna przedostawać się korzeń, a następnie na powierzchnię ziemi wydostaje się pęd, który wypuszcza liście. Liść będzie gotowy do działania wtedy, gdy powstanie w nim chlorofil i rozpocznie się fotosynteza. Do tego czasu młoda roślina musi żyć kosztem energii zmagazynowanej w nasieniu.

Nasiona mogą długo pozostawać w stanie spoczynku. W stanie życia utajonego pozostają tak długo, aż nastaną warunki umożliwiające kiełkowanie. Do kiełkowania potrzebne są przede wszystkim odpowiednio wysoka wilgotność i temperatura. Wzrost rośliny zaczyna się dopiero wtedy, gdy warunki są wystarczająco dobre. Na przykład na zachodzie Stanów Zjednoczonych nasiona traw nie kiełkują, dopóki nie zostanie osiągnięty pewien poziom opadów. Właściwość ta pozwala przeczekać lata katastrofalnie suche.

Podział kiełkowania ze względu na umiejscowienie liścieni

nadziemne (epigeiczne) – po pojawieniu się korzenia zarodkowego następuje wydłużenie hipokotylu, co powoduje wzniesienie liścieni nad powierzchnię gleby.
podziemne (hipogeiczne) – wydłuża się epikotyl, a liścienie pozostają pod ziemią. Fotosynteza zaczyna się dopiero w pierwszych liściach.

Kiełki to rośliny we wczesnej fazie wzrostu, czasem przekształcone w siewki. Kiełki otrzymywane z nasion niektórych gatunków roślin (między innymi warzyw, zbóż i ziół) są wykorzystywane jako produkt spożywczy. Ze względu na duże ilości łatwo przyswajalnych składników odżywczych, wytwarzanych podczas procesu kiełkowania (między innymi białek, tłuszczów, witamin i związków mineralnych), są cennym elementem diety. Zawartość tych składników jest większa niż w porównywalnej masie w pełni wykształconych części jadalnych odpowiednich roślin. Kiełki są dostępne przez cały rok.

Do celów spożywczych najczęściej używa się nasion fasoli mung, rzodkiewki, brokułu, ciecierzycy, grochu, kukurydzy, lucerny, pora, pszenicy, słonecznika, soczewicy, soi i innych.

W postaci siewki spożywa się między innymi kiełki brokuła, słonecznika i bazylii.

Najpopularniejszymi na świecie kiełkami są młode korzonki fasoli mung (często mylnie nazywane sojowymi). Są przede wszystkim szeroko stosowane w potrawach kuchni azjatyckiej.
Ich specyficzna budowa powoduje, że można je spożywać zarówno surowe, jak i po obróbce cieplnej.

Kiełki najczęściej spożywa się na surowo. Są wykorzystywane do przyrządzania kanapek, past, do smarowania pieczywa, surówek i sałatek. Mogą być używane jako dekoracja do potraw. Niektóre rodzaje kiełków (zwłaszcza roślin strączkowych) mogą, a wręcz muszą być spożywane na ciepło.