Medycyna niekonwencjonalna, paramedycyna, pseudomedycyna lub inaczej medycyna alternatywna to metody i praktyki, o których twierdzi się, że mają działanie lecznicze lub diagnostyczne, ale są niemożliwe do udowodnienia na podstawie badań naukowych. Te metody zazwyczaj nie są akceptowane, a niekiedy stoją w sprzeczności z medycyną opartą na badaniach naukowych, oparte są na twierdzeniach niezgodnych z podstawową wiedzą przyrodniczą i medyczną i w opinii lekarzy i naukowców uchodzą za nieskuteczne albo o wiele gorsze od dostępnych metod oferowanych przez medycynę.
Medycyna niekonwencjonalna składa się z szerokiej gamy praktyk, produktów i terapii – od tych, które są biologicznie wiarygodne, ale niezbyt dobrze przetestowane, do tych o znanych szkodliwych i toksycznych skutkach. Medycyna niekonwencjonalna stała się popularna i jest używana przez znaczny procent populacji w wielu krajach. Podczas gdy dokonała znaczącej zmiany w nazewnictwie: od szarlatanerii do medycyny komplementarnej lub integracyjnej – promuje zasadniczo te same co dawna „szarlataneria” praktyki. Jej zwolennicy często sugerują, aby stosować alternatywną medycynę wraz z funkcjonalnym leczeniem medycznym, w przekonaniu że uzupełnia leczenie. Nie ma dowodów na to, że tak się dzieje, a znaczące interakcje leków spowodowane alternatywnymi terapiami mogą zamiast tego negatywnie wpływać na leczenie, czyniąc je mniej skutecznym, w szczególności w przypadku terapii przeciwnowotworowych. Pomimo tego, że w większości krajów rozwiniętych alternatywne terapie leczenia nowotworów są wprowadzane na rynek nielegalnie i osiągają wysokie ceny, wielu chorych na nowotwory stosuje je.
Część praktyk zaliczanych do medycyny niekonwencjonalnej ma swoje źródło w starszej tradycji (jak akupunktura), a inne rozwinęły się w czasach nowożytnych (na przykład homeopatia i bioenergoterapia).
Rodzaje medycyny niekonwencjonalnej
akupresura – metoda polegająca na ucisku określonych miejsc ciała
akupunktura – metoda polegająca na wbijaniu igieł w określone miejsca na ciele
apiterapia – metoda polegająca na podawaniu produktów pochodzących od pszczół
aromaterapia – metoda polegająca na podawaniu naturalnych olejków eterycznych
bioenergoterapia – metoda polegająca na wykorzystaniu nieudowodnionej tzw. „bioenergii”
biorezonans – metoda polegająca na wykorzystaniu aparatów mierzących opór elektryczny skóry
homeopatia – metoda polegająca na zastosowaniu tzw. „zdynamizowanych” roztworów wodnych różnych substancji, najczęściej pochodzenia roślinnego lub mineralnego
irydologia – metoda rzekomo diagnozująca stan zdrowia na podstawie wyglądu tęczówki oka
koloroterapia – metoda polegająca na ekspozycji na światło o różnych kolorach
litoterapia – metoda polegająca na podawaniu minerałów
metoda Batesa – metoda polegająca na „relaksacji oczu”
ortopatia – metoda polegająca na wykorzystaniu samoregenerujących właściwości organizmu
radiestezja – metoda polegająca na użyciu wahadeł
refleksologia – metoda polegająca na manualnym uciskaniu stóp, rąk lub twarzy celem rzekomego leczenia organów wewnętrznych
sylwoterapia – metoda polegająca na przebywaniu przy drzewach i krzewach
urynoterapia – metoda polegająca na stosowaniu moczu