Kategoria: Zioła, rośliny lecznicze – J

Jeżyna fałdowana – ( Rubus Plicatus )

Krzew ten, pospolity w całym kraju, występuje w lasach iglastych i liściastych, na porębach, przy drogach całej Europy. Najwięcej gatunków jeżyn spotkać można w Ameryce Północnej.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystywane są owoce i liście.

Substancje lecznicze
Owoce poza cukrami zawierają kwasy organiczne, śluzy, witaminę C, witaminy z grupy B i prowitaminę A, flawonoidy, garbniki, sole mineralne – najwięcej związków potasu i magnezu. Liście zawierają duże ilości garbników.

Zbiór i konserwacja
Liście zbieramy młode, wyrośnięte, w pierwszej połowie lata i suszymy rozkładając cienką warstwą w miejscu przewiewnym, ocienionym.

Owoce zbieramy w końcu lata i na początku jesieni, kiedy dojrzeją. Suszymy początkowo w temperaturze 4O°C, dosuszamy w temperaturze 60°C.

Działanie;
ściągające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, moczopędne, poprawiające przemianę materii.

Liście jeżyn od czasów starożytnych były wykorzystywane jako lek w walce z chorobami skóry, takimi jak liszaje, wypryski, nie gojące się, ropiejące rany. Dziś polecane są ponadto w chorobie przeziębieniowej, grypie i chorobie reumatycznej.

W chorobach żołądka i jelit, w przewlekłych zapaleniach błony śluzowej, gdy w przewodzie pokarmowym nadmiernie rozwija się flora bakteryjna i pojawiają się skłonności do biegunek i wzdęć brzucha – pomocne będą liście jeżyn.

Wyciąg z liści może być używany jako środek wykrztuśny i uspokajający.

Owoce jeżyn, doskonały surowiec na przetwory – konfitury, soki, dżemy oraz kompoty i nalewki, są znakomitym środkiem regulującym pracę przewodu pokarmowego: niedojrzałe działają zapierająco, a przejrzałe przeczyszczająco. Owoce jeżyn mogą być polecane ludziom w okresie rekonwalescencji np. po ciężkich chorobach zakaźnych.

Korzystne są w leczeniu anemii, zawierają bowiem mikroelementy potrzebne do tworzenia krwinek czerwonych, m.in. żelazo i miedź. Dzięki zawartości prowitaminy A owoce jeżyn mogą być polecane ludziom z objawami niedowidzenia zmierzchowego i przedłużoną adaptacją wzroku do ciemności, co wskazuje na niedobory witaminy A, oraz ludziom z chorobami skóry, jak nadmierne rogowacenie naskórka.

Jemioła pospolita – ( Viscum album )

Pospolicie występujący w całym kraju na drzewach pasożyt. Znana w całej Europie i Azji. W Polsce szczególnie dużo jemioły spotyka się w okolicach Andrzejowa pod Łodzią. Pasożytuje głównie na gałęziach drzew liściastych, na topolach, brzozach, lipach i bardzo rzadko na dębach. Jemioła wyrasta także na drzewach iglastych, np. na sośnie. Kwitnie w lutym i marcu.
Inne nazwy: jemioła biała, starzęśla.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych wykorzystuje się ulistnione wierzchołki rośliny razem z kwiatami i owocami.

Substancje lecznicze
Jemioła zawiera flawonoidy, aminy, trójterpeny i kwasy organiczne, wiskotoksyny, związki śluzowe, z soli mineralnych wymienić należy związki potasu i wapnia.

Zbiór i konserwacja
Jemiołę zrywa się od jesieni do wiosny i wykorzystuje głównie te pędy, których średnica nie przekracza 1/2 centymetra. Przy zrywaniu jemioły trzeba posługiwać się raczej długim kijem z sekatorem, niż wspinać się na drzewa.

Suszenie powinno odbywać się powoli na powietrzu lub w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 25°C. Przechowywać jemiołę należy w workach lub pudełkach.

Działanie;
obniżające ciśnienie tętnicze krwi, uspokajające serce, pobudzające przemianę materii.

Od dawna znane jest i cenione działanie wyciągów z jemioły obniżające ciśnienie krwi. W zaawansowanych postaciach nadciśnienia trzeba także stosować inne leki, ale długotrwałe podawanie wyciągów z jemioły pozwala na obniżenie ich dawek. W łagodnych postaciach nadciśnienia jemioła może być stosowana jako jedyny lek. Ziele to ma słabe działanie moczopędne. Związki czynne zawarte w jemiole zwalniają przyspieszone bicie serca spowodowane nadmiernym pobudzeniem układu nerwowego. Znoszą przykre objawy dolegliwości sercowych u kobiet w okresie przekwitania. Korzystne są w przypadkach miażdżycy. Pomocne w leczeniu krwawień z nosa i pluć, a także w nadmiernych krwawieniach miesiączkowych. W badaniach doświadczalnych wykazano, że wyciągi jemioły wstrzyknięte do guza nowotworowego hamują jego wzrost i niszczą komórki nowotworowe. Przy przedawkowaniu preparatów jemioły mogą wystąpić objawy zatrucia: wymioty, krwawe biegunki, drgawki, majaczenia.

Decyzja o rozpoczęciu leczenia jemiołą powinna być uzgodniona z lekarzem.

Jasnota biała – ( Lamium album )

Ziele to łatwo można znaleźć na łąkach i skrajach dróg, ugorach i w zaroślach. Lubi gleby żyzne, próchnicze. Z wyglądu przypomina pokrzywę i często rośnie w pobliżu pokrzyw. Ma czworokątną łodygę i podobnie jak pokrzywa ułożone naprzeciw siebie sercowate liście o ząbkowanych brzegach. Kwiaty są białe, wargowate, w środku mają słupek i cztery pręciki. W odróżnieniu od pokrzyw nie parzy.
Inne nazwy: pokrzywa biała, pokrzywa głucha, martwa pokrzywa.

Surowce lecznicze
Dla celów leczniczych wykorzystuje się kwiaty jasnoty

Substancje lecznicze
Kwiaty jasnoty zawierają flawonoidy, olejki eteryczne, aminy, substancje śluzowe, garbniki katechinowe, saponiny i związki irydoidowe.

Zbiór i konserwacja
Jasnota kwitnie od maja do sierpnia. Zrywamy same korony kwiatowe, wyskubując je ostrożnie z kielichów. Zbierać je należy do łubianek lub koszyków, a po powrocie do domu szybko rozłożyć w cienkiej warstwie na papierze. Zbierać i suszyć jasnotę należy tylko wtedy, gdy jest ładna pogoda. Suszyć w pomieszczeniach ogrzewanych, gdyż kwiaty jasnoty szybko ciemnieją i tracą właściwości. Wysuszone, o kremowej barwie, należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pudełkach.

Działanie;
hamują krwotoki z dróg rodnych, zwiększają ilość śluzu, działają wykrztuśnie, uspokajająco.

Związki czynne zawarte w kwiatach jasnoty mają właściwości zatrzymywania lub zmniejszania krwawień z dróg rodnych np. w przypadkach obfitych krwawień miesięcznych. Właściwości przeciwzapalne i dezynfekujące substancji zawartych w jasnocie mogą być wykorzystane w leczeniu upławów, zapaleń pochwy i szyjki macicy. W przewlekłych nieżytach oskrzeli kwiaty jasnoty mogą przynieść poprawę, bowiem zwiększają ilość śluzu produkowanego w drogach oddechowych i rozrzedzają go, co ułatwia oczyszczanie się oskrzeli. Jest to szczególnie ważne u palaczy tytoniu, którzy cierpią na uporczywy kaszel i przewlekłe bronchity oraz u ludzi narażonych na wdychanie dużych ilości pyłów przemysłowych.

Jasnota działa korzystnie w przypadku trądziku młodzieńczego, świądu skóry, usuwa bowiem z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii.

Kwiaty jasnoty mogą być używane w niezbyt nasilonych biegunkach.

Jarząb pospolity – ( Sorbus aucuparia )

Krzew ten, pospolity w całym kraju, może osiągać nawet kilkanaście metrów wysokości. Rośnie w lasach i parkach. Sadzi się go przy drogach i przy ulicach miast jako roślinę ozdobną. Kwiaty ma drobne, kremowe, zebrane w baldachy. Zakwita w maju lub czerwcu. Czerwone owoce dojrzewają od lipca do listopada.
Inne nazwy: jarzębina, jarzębina pospolita, jarząb, jarząbek.

Surowce lecznicze
W celach leczniczych zbiera się kwiaty i owoce, czasem liście.

Substancje lecznicze
Kwiaty jarzębiny zawierają kwasy organiczne jak jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy, winowy, sorbowy, parasorbowy, karotenoidy, substancje gorzkie, garbniki, związki cukrowe i dość dużo witaminy C-, ślady olejku eterycznego.

Zbiór i konserwacja
Kwiaty zbiera się zrywając całe kwiatostany w początkowym okresie kwitnienia. Suszyć należy w miejscach ocienionych, przewiewnych i dopiero po wysuszeniu odrywać szypułki.

Owoce jarzębiny, początkowo żółte, po dojrzeniu stają się czerwone. Należy je zrywać tylko dojrzałe i po oberwaniu z szypułek suszyć rozkładając cienką warstwą w pomieszczeniach ocienionych, przewiewnych lub w suszarniach w temperaturze do 60°C.

Działanie;
moczopędne, przeciwzapalne, przeciwszkorbutowe.

Związki czynne zawarte w jarzębinie zwiększają wydzielanie moczu i dezynfekują drogi moczowe. Są korzystne w przypadkach stanów zapalnych żył kończyn dolnych i górnych oraz żylaków odbytu (hemoroidów). Działanie ściągające jest korzystne również w nieżytach żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego. Ponadto jarzębina może być stosowana w chorobach wątroby, pęcherzyka żółciowego. Duża zawartość witaminy C sprawia, że owoce jarzębiny są bogatym źródłem tej witaminy i mogą być używane dla uzupełnienia jej niedoborów. Spożywanie jednak surowych owoców jarzębiny może skończyć się wymiotami lub biegunką, bo zawarty w nich kwas parasorbowy ma takie działanie. Kwas ten rozkłada się łatwo w czasie gotowania i suszenia. Jeśli będziemy więc zalewać owoce jarzębiny alkoholem, trzeba przedtem sparzyć je wrzątkiem.

Kwiaty jarzębiny są stosunkowo słabo przebadane, wiadomo tylko, że mają słabe działanie moczopędne i rozwalniające, są przez medycynę ludową polecane w zaparciach u dzieci. Zwykle kwiaty są dodawane do mieszanek ziołowych.

Jałowiec pospolity – ( Juniperus communis )

Krzew ten występuje na terenie całego kraju, na glebach jałowych, piaszczystych, w borach sosnowych i na nieużytkach.
Należy do rodziny cyprysowatych i może osiągać nawet kilkanaście metrów wysokości. Jest rośliną dwupienną. Kwitnie w kwietniu i maju.
Inna nazwa: jodłowiec.

Surowce lecznicze
Dla celów leczniczych zbiera się szyszkojagody jałowca, zwane popularnie jagodami.

Substancje lecznicze
Szyszkojagody jałowca zawierają dość dużo olejku eterycznego, flawonoidy, goryczki, kwasy organiczne, żywice i sole mineralne

Zbiór i konserwacja
Szyszkojagody zbiera się jesienią lub w zimie w drugim roku od kwitnięcia. Pod krzak jałowca rozkłada się płachtę i delikatnie strząsa kijem lub grabkami jagody jałowca. Jeśli nie chcą opadać oznacza to, że jeszcze nie są dojrzałe i próby trzeba ponowić za rok. Przy zbiorze jagód nie należy niszczyć krzewów. Suszyć je możemy początkowo bez ogrzewania, rozkładając cienką warstwą i często przesypując, potem należy dosuszać w suszarni w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Jagody suszone w wyższych temperaturach tracą olejki eteryczne i właściwości lecznicze.

Działanie;
moczopędne, żółciopędne, żołądkowe, wykrztuśne.

Szyszkojagody jałowca zwiększają ilość wydalanego moczu i dezynfekują drogi moczowe. Mogą być pomocne w leczeniu ludzi z upośledzoną czynnością nerek, z obrzękami pochodzenia nerkowego i sercowego, a także w leczeniu kamicy moczowej. Dawki jałowca powinny być umiarkowane, bowiem zbyt duże dawki mogą uszkodzić nerki.

Związki zawarte w szyszkojagodach jałowca pobudzają wydzielanie żółci i soków trawiennych w przewodzie pokarmowym, czym przyczyniają się do poprawy trawienia. Przeciwdziałają nadmiernej fermentacji w jelitach. Zbyt duże dawki wyciągów z jałowca drażnią jednak błonę śluzową przewodu pokarmowego. Przeciwwskazane jest stosowanie wyciągów jałowca w ostrych chorobach zapalnych przewodu pokarmowego, w zaostrzonej chorobie wrzodowej, w ciężkich chorobach nerek oraz wątroby, a także w ciąży.

Olejek uzyskiwany z szyszkojagód jałowca może być stosowany zewnętrznie, znosi bóle, m.in. bóle stawowe, korzonkowe i nerwobóle.