Błonnik

Błonnik (błonnik pokarmowy, włókno pokarmowe) – różnorodne substancje, zazwyczaj pochodzenia roślinnego nieulegające trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego człowieka oraz zwierząt monogastrycznych. Jest to mieszanina substancji o charakterze polisacharydowym (celuloza, hemicelulozy, pektyny, gumy, śluzy) i niepolisacharydowym (ligniny, kutyny). Spożycie błonnika ma znaczenie dla funkcjonowania przewodu pokarmowego.

W błonniku można wyróżnić składniki rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie:

rozpuszczalne w wodzie:
pektyny,
obojętne hemicelulozy (o wysokim oraz niskim stopniu rozgałęzienia),
gumy (m.in. β-glukany),
śluzy roślinne,
polisacharydy algowe;

nierozpuszczalne w wodzie:
celuloza,
hemicelulozy ekstrahowane z roztworów kwaśnych,
lignina,
składniki towarzyszące (kutyna, suberyna, krzemionka).

Współcześnie błonnik uważany jest za składnik diety mający korzystny wpływ na zdrowie i zapobiegający wielu chorobom, w tym nowotworom przewodu pokarmowego.

Błonnik przyczynia się m.in. do:
mniejszego wchłaniania cholesterolu i trójglicerydów;
obniżenia ciśnienia tętniczego krwi;
spowolnienia rozkładu węglowodanów, obniżenia stężenia glukozy we krwi i obniżenia zapotrzebowania na insulinę;
regulacji rytmu wypróżnień – przyspieszenie perystaltyki jelit i pasażu treści przez przewód pokarmowy, zwiększenie masy stolca, zapobieganie zaparciu – lignina, celuloza
rozwoju korzystnych bakterii jelitowych – rola prebiotyczna;
zmniejszenia uczucia głodu (pęcznieje w żołądku – głównie pektyna i celuloza);
wiązania jonów sodu.

Źródłem błonnika pokarmowego są m.in. warzywa, owoce, produkty zbożowe (otręby zbożowe, kasze, naturalne płatki zbożowe, musli, niełuskany ryż, pieczywo razowe i żytnie) i nasiona roślin strączkowych.

Błonnika nie zawierają m.in. mięso, mleko, jaja, alkohole, masło, oleje i inne produkty tłuszczowe.

Zbyt duże spożycie błonnika pokarmowego powoduje dolegliwości brzuszne takie jak wzdęcia, bóle brzucha (dotyczy to głównie roślin strączkowych) czy biegunki (w skrajnych przypadkach może dojść do podrażnienia jelit, a nawet ich skrętu) oraz prowadzi do niedożywienia i niedoboru wapnia, żelaza i cynku.