dieta łatwostrawna stanowi modyfikację diety podstawowej z uwzględnieniem przyjaznych procesom trawienia produktom oraz odpowiednich technik przyrządzania potraw (gotowanie na parze, duszenie, pieczenie). Powinna ograniczać podaż błonnika, oraz eliminować dania smażone i tłuste, oraz mocne przyprawy. Polecana szczególnie pacjentom ze stanami zapalnymi błony śluzowej żołądka i jelit, z nowotworami jelita grubego, zawale, w trakcie rekonwalescencji po odbytych zabiegach chirurgicznych.
dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu – zakłada ograniczenie podaży tłuszczów do połowy normy fizjologicznej. Dieta opiera się na rezygnacji z tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, takich jak smalec, łój, słonina oraz z przygotowywania smażonych potraw. Zamiast tego zaleca się korzystanie z tłuszczy typu oleje roślinne, oliwa z oliwek czy masło.
Dietę rekomenduje się pacjentom ze schorzeniami wątroby, trzustki, dróg żółciowych, jelita grubego.
dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego – zmierza do ograniczenia produktów (alkohol, kwaśne i gazowane napoje, kawa naturalna, mocna herbata, nierozcieńczone soki owocowe/warzywne) i potraw (smażone i pieczone, ostre, słone, wędzone, marynowane, mocne buliony warzywne i grzybowe) pobudzających wydzielanie kwasu solnego. Jej celem jest niedrażnienie chemiczne, termiczne oraz mechaniczne błony śluzowej żołądka. Rekomendowana osobom z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, przewlekłym nadkwaśnym nieżytem żołądka czy refluksem żołądkowo-przełykowym.
dieta łatwostrawna niskobiałkowa – wdrażana w chorobach nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością tych narządów, zakłada dostarczanie białek na poziomie 40–50 g/dobę (jednak nie mniej niż 20 g, by nie dopuścić do rozpadu białka ustrojowego). Źródłem energii dla organizmu stają się wówczas tłuszcze i węglowodany. Zmiany te służą zapobieganiu nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej oraz ochronie chorobowo zmienionych narządów.
dieta łatwostrawna bogatobiałkowa – stanowi modyfikację diety lekkostrawnej poprzez zwiększenie podaży białka do ok. 100–120 g/dobę. Zmiana ta służy mobilizacji organizmu do wykorzystania dostarczanego mu białka do budowy i odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów, białek, osocza. Jednocześnie dieta musi posiadać odpowiednie wartości energetyczne, by organizm w tych celach nie wykorzystał białka. Dietę tę stosuje się u pacjentów wyniszczonych, z nowotworami, oparzeniami, zranieniami, w trakcie gorączkowania i rekonwalescencji po chorobie.
dieta łatwostrawna o zmienionej konsystencji – może przybrać formę papkowatą, płynną, płynną wzmocnioną lub przystosowaną do żywienia przez zgłębnik lub przetokę. Zmiana konsystencji pokarmu służy niedrażnieniu jamy ustnej i przełyku pacjentów z chorobami jamy ustnej, przełyku, z trudnościami z gryzieniem i połykaniem oraz po niektórych zabiegach chirurgicznych.
dieta niskowęglowodanowa – zakłada ograniczenie podaży węglowodanów względem ilości standardowej, gdzie węglowodany stanowią 50–70% całkowitego dziennego zapotrzebowania na kalorie. Dostarcza mniej niż 130 g węglowodanów na dobę. Szczególnym rodzajem tej diety jest dieta ketogenna. Tego typu dieta bazuje również na ściśle określonych proporcjach stosunku tłuszczów do sumy węglowodanów i białek. Celem tej modyfikacji jest wprowadzenie organizmu w stan ketozy, w którym przestaje on czerpać energię z glukozy, a zaczyna tworzyć ciała ketonowe, którymi będzie żywił się mózg oraz inne organy i tkanki. Dieta ketogenna znajduje zastosowanie w terapii otyłości i cukrzycy, a także schorzeń o etiologii niedietozależnej, jak epilepsja, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera. Udowodniono także, że dieta ketogenna korzystnie wpływa na pacjentów onkologicznych i może zahamować rozwój choroby nowotworowej. Komórki nowotworowe nie są bowiem w stanie przestawić się z metabolizmu glukozy na metabolizm zakładający czerpanie energii z ciał ketonowych. Wykazano również, że dieta niskowęglowodanowa bogatotłuszczowa często przynosi lepsze efekty terapii otyłości niż dieta ubogoenergetyczna.
dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów – ogranicza się bądź eliminuje węglowodany szybko wchłaniające. Zadaniem diety jest zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, oraz usprawnienie przemiany materii, stosuje się ją zatem w cukrzycy przy upośledzonej tolerancji glukozy. Ograniczeniu, a nawet wykluczeniu z codziennego żywienia ulega glukoza, fruktoza i sacharoza, a zwiększa się podaż węglowodanów złożonych – błonnika pokarmowego oraz skrobi.
diety eliminacyjne – (w tym dieta bezglutenowa, dieta bezmleczna) stosowane w terapii alergii pokarmowych, zakładają wykluczenie z jadłospisu pokarmów uczulających bądź potencjalnie uczulających pacjenta (np. białko mleka krowiego, jajka, ryby, soja, pszenica, orzechy, konkretne owoce). W ich miejsce zaleca się spożywanie produktów bardziej bezpiecznych (np. ryże, kasze, jagnięcina, indyk, warzywa strączkowe) i dobranych tak, by dostarczały choremu niezbędnych składników odżywczych.
Do najbardziej popularnych diet alternatywnych należą:
dieta Atkinsa
dieta proteinowa Dukana
dieta Diamondów
dieta Kwaśniewskiego
dieta Cambridge
dieta doktora Haya
dieta kapuściana (prezydencka)
dieta kopenhaska
dieta Montignaca
dieta makrobiotyczna
dieta według grupy krwi